Abdest-i Hakîkî

Mal'ûm ola ki vudû' abdest almakdır ki şer'-i kadîmdir. Velâkin teslîs bu ümmetin havâssındandır. Yani ümem-i sâlife a'zâ-yı vudû'u ikişer kerre gasl ederlerdi. Bu ümmete ise üçer kerre gasletmek mesnûn oldu. Zîrâ vudû' mâsivâdan infisâl ve salât-ı Hakk'a ittisâle delâlet eder. İnfisâl ise üç nesneye ta'allauk eder ki ef'âl ve sıfat ve zâtdır. Pes, bu merâtibe delâlet içün teslîs mesnûn oldu. Suâl olunursa ki ümem-i sâlifede bu merâtib niçün i'tibâr olunmadı? Cevâb budur ki, merâtib-i mezkûrede bi'l-fi'l zuhûr-ı kemâl bu ümmetin hasâisindendir. Zîrâ enbiyâ aleyhimüsselâm her mertebede kâmiller idi. Velâkin ümmetleri cemî' kemâlâtın zuhûruna müsta'idd değillerdi. Bu cihetden her mertebede da'vet ve icâbet bu ümmete mahsûs oldu. Bu sebebden Resûlullah hatmiyyet mertebesin buldu. 

Gasl-i vech, mâ-i tevbe ve istiğfâr ile dünyâya teveccühü izâleye işâretdir. Ve gasl-i yedeyn, dâreyne temessük ve ta'alluku mahvdır. Ve mesh-i re's, bezl-i nefse îmâdır. Zîrâ kelle durdukça şehâdet-i sûrî hâsıl olmadığı gibi, nefs dahi bâkî oldukça gazâ-yı ekber vâki' olmaz. Ve gasl-i ricleyn, tıyn-i tıynet  ve kıyâm bi'l-enâniyyeyi izâleye remzdir. Ve musallî ayağıyla mescide yürür ve ellerin birbiri üzerine vaz' edüp dîvân-ı Hakk'da durur ve yüzü ile Hakk'a teveccüh eder. Zîrâ Hakk Teâlâ musallînin kıblesinde bilâ-keyfiyye karşısındadır. Ve başı âlem-i melekûta doğrudur. Namazdan maksûd ise âlem-i a'lâya teveccüh ve Cenâb-ı Hakk ile münâcât ve mükâlemedir.  Pes, bu vücûh sebebiyle a'zâ-yı erba'a gasle tahsîs olundu.