Akıl Herşeyi Kavrayamaz

Aklınla her şeyi halledemezsin. Bak aklın nasıl aldandığını anlatacağım size. Bir adam, ceviz nereden meydana gelir, kabak da nereden biter bilmese, bir koca kütük getirseler, bir de ceviz getirseler, bir de kabak getirseler, bir de ufak bir köken getirseler, sonra o bilmeyen adama, "Hangisi hangisinden çıkmışdır?" diye sorsalar, kabak için derhal ceviz ağacını gösterecek, "bu kadar kalınlıkdan bu kadar meyva olur" diyecekdir. Halbuki Allah, koca bir ağaçdan, küçücük bir ceviz, incecik bir otdan da büyük bir kabak halk etmişdir. Velhâsıl akıl aldanır. Bunun için anlatıyorum bunu.

Akıl, elbette lâzımdır, tekâlif-i ilâhiyye de akıl sâhiblerinedir ama akıl, insânı belli bir mertebeye kadar götürebilir. Akıl, tıpkı bir ata benzer, at insânı denize kadar götürür, orada durur. İşte akl-ı meâş da bu kadardır. Ondan sonra akl-ı meâd vardır, sonra aşk vardır, teslîmiyyet vardır.