الآخر El-Âhir Celle Celâluh

Âhir, son demekdir. Türkçemizde de bu manâya gelir. Âhiret, âhir zaman, muahhar, te'hîr gibi müştaklarını biz de kullanıyoruz. Cenâb-ı Hakk'a nisbet edildiğinde manâsı, bekâya işâret eder, yani sonu olmayan demekdir. Her şey fânîdir, yok olucudur ama Allah bâkîdir. "Lem yezel"dir, "lâ yezâl"dir Allah. 

Bu isim bu lafızla Kur`ân-ı Kerîm'de bir tek yerde geçer ancak Kur`ân-ı Kerîm başdan sona bu ismin manâsını söyler. Zîrâ Vâcibü'l-vücûd ancak Hakk Teâlâ ve Tekaddes Hazretleridir. O'ndan gayrı ne varsa yok hükmündedir. Allah zamandan da mekandan da münezzehdir. Zaman da mekân da mahlûkât için geçerlidir. Bu itibarla, Cenâb-ı Hakk'a evvel ve âhir denilmesi, zaman bakımından değildir. Bu gibi isimler istiâre kabîlindendir, bizim anlamamız içindir. Bu ismin geçdiği âyet-i celîlede "Evvel de O'dur, Âhir de O'dur, Zâhir de O'dur, Bâtın da O'dur" buyrulmasının hikmeti de budur. Allahu Sübhânehû ve Teâlâ Hazretleri her şeyi ihâta etmişdir, izâfetler, teşbîhler bizim idrâkimizin seviyesine göre yapılmışdır.

Kulun bu isimden alacağı hazza gelince. Fânî olduğunu ve en nihâyet Hakk'a rücû edeceğini, yapdıklarından hesâba çekileceğini bilmekdir. Hiç bir şeye mâlik olmadığını anlamak, nefsi de dâhil mâlik olduğunu zannetdiği her şeyin Allah'a âid olduğunu bilmek ve efâl ve harekâtını buna göre tanzîm etmekdir.