الجبار El-Cebbâr Celle Celâluh

Cebbâr, cebrden gelir. Cebr, bir işi zorla yaptırmak yâhud bozuk olan bir şeyi zor kullanarak ıslah etmek demekdir. Cebbâr, cebr eden demekdir ama mübalağa ifâde eder. Cenâb-ı Hakk'a izâfe edildiğinde manâsı, her şeyi tasarrufu altında bulunduran, her hâl ü kârda irâdesini yürüten, mutlak hâkim manâsınadır. Bu itibarla cebbâr esmâsında azamet manâsı da vardır. Cebbâr sıfatı insanlara da izâfe edilebilir. Cebbâri insan, başkasına hak tanımayan, zorba kişi demekdir. Halk lisânında bir başka karşılığı daha vardır cebbârın. Çok  becerikli, cerbezeli, tutduğunu koparan kimselere cebbâr derler.

Bu esmâ 99 isimi arasında zikredildiği gibi Kur`ân-ı Kerîm'de de geçmekdedir. Sûre-i Haşr'ın sonunda, çoğumuzun bildiği o uzun âyet-i celîlede, esmâ-yı ilâhî peşpeşe zikredilirken Azîz ve Mütekebbir isimleri arasında zikredilmişdir ki pek manidardır. Zîrâ bu isimlerin üçü de Cenâb-ı Hakk'ın büyüklüğüne, azametine ve mutlak hâkimiyetine işâret eder. Bu esmâ Hakk Teâlâ ve Tekaddes Hazretlerine pek yaraşır. Zîrâ kâinâtda hiç bir şey yokdur ki, O'nun irâdesi dışında gerçekleşsin. Yine âlemde hiç bir şey tasavvur edilemez ki O'nun hükmü ve hâkimiyyeti altında olmasın. 

Bu sıfatın tecellîlerini her ân her yerde görmek mümkündür. Bulutları dilediği yere sevkeden, yağmurları dilediği yerde dilediği kadar yağdıran, bütün ecrâm-ı semâyı, yıldızları dilediği gibi hareket etdiren, dilediği kadar yaşatan, istediğini ihyâ eden, istediğini öldüren, istediğini hasta eden, istediğine şifâ veren, dilediğini zengin eden, dilediğini fakir bırakan ancak O'dur. Biz hep sebebleri görür, onlara kıymet veririz ama o sebebleri halk eden de Allah'dır. Bir misâl verelim, bir karı koca çocuk sâhibi olmaya karar verdi diyelim. Allah murâd etmezse çocukları olmaz. Çocukları oldu diyelim, ana babanın dilediği gibi olmaz, Allah dilediği gibi yaratır. Ana baba sapasağlamken çocuk sakat doğabilir. Ana baba akıllı iken, çocuk ahmak doğabilir. Çocuğun şeklini, şemâilini, istidadlarını hep kudretullah tayîn eder. Bütün bunlar hep Cebbâr isminin tecellîsidir.

Kulun bu isimden alacağı hisseye gelince. Nefs üzerine cebretmekle bu isimden hisse alınabilir. Yani nefse muhâlefet ederek, onun arzularına karşı durarak, nefs üzerine rûhu ve aklı hâkim kılarak bu esmâdan hisse alabiliriz. Bu isimden en büyük hisseyi tasarruf ehli velîler almışlardır. Zîrâ bunlar gerek eşyâ, gerek insanlar, gerek kalbler üzerinde tasarruf sâhibidirler. Hızır aleyhisselâm bunların bir en güzel misâlidir.