المغني El-Mugnî Celle Celâluh

Kelimenin kökü gınâdır. Gınâ zenginlik, müstağnî olmak, kimseye muhtâc olmamak demekdir. Hatırlarsanız Cenâb-ı Hakk'ın isimlerinden biri de "Ganî"dir. Yani Allah, âlemlerden müstağnîdir, her şey O'na muhtâc, O ise hiç bir şeye muhtâc değildir. Mugnî ise, zengin eden, müstağnî kılan manâsınadır. Hakk'a izâfe edildiğinde harf-i tarîf ile El-Mugnî olur ki manâsı, müstağnî kılan, zengin eden ancak Allah'dır demek olur. Nitekim Allah dilediği kulunu zengin eder, muhtâc olmakdan kurtarır. Ganî ile Mugnî arasındaki farkı da şöyle îzâh edebiliriz. Her ganî mugnî değildir, mugnî olmak cömert olmayı gerektirir. 

Bu ism-i şerîfe Kur`ân-ı Kerîm'den bir misâl vermek gerekirse, Sûre-i Duhâ'daki "وَوَجَدَكَ عَٓائِلًا فَاَغْنٰىۜ" âyet-i celîlesini misâl verebiliriz. Allah habîbini müstağnî kılmışdır, gınâ vermişdir O'na. "Sen muhtâc idin, biz seni ganî kıldık" diyor âyet-i kerîmede. Kur`ân-ı Kerîm'de başka elfâz ile de bu esmâya işâret edilmişdir. Meselâ, "قُلِ اللّٰهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَٓاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَٓاءُۘ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَٓاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَٓاءُۜ بِيَدِكَ الْخَيْرُۜ اِنَّكَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ قَد۪يرٌ" âyet-i kerîmesinde bu isim lafzen geçmez ama manâ olarak vardır. "tü'til'mülke men teşâu" demek, Allah mülkü dilediğine verir demekdir, yine "tuizzü men teşâu" demek, Allah dilediğini yüceltir, yükseltir demekdir. Bunlar da manâ bakımından Mugnî ismine karşılık düşer. 

Tabii zenginlik iki türlüdür, maddîsi vardır, manevîsi vardır. Her iki zenginliğe de şâmildir bu esmâ. Biz zenginlik deyince yalnız mal mülk, para pul çokluğunu anlıyoruz. Halbuki asıl zenginlik gönül zenginliğidir, kanâat ve istiğnâ sâhib olmakdır, Hakk'dan gayrısından kesilmekdir, mâsivâdan yüz çevirmekdir.

Kulun bu isimden alacağı hisseye gelince. Kim ki muhtâclara el uzatır, onların ihtiyâçlarını giderir, fakîrleri, düşkünleri, zayıfları halka el açmakdan kurtarır, işte o kimse bu isimden hisse almış demekdir. Yetîmi tekeffül eden kimse de böyledir. İlim ve sanat öğretenlerde de vardır bu ismin tecellîsi, ilim ve sanat öğrenenleri mâlî olarak destekleyenlerde de. Neden? Çünkü insan ilimle ve sanatla zenginleşir, öğrendiği ilim ve sanat sâyesinde başkalarına muhtâc olmakdan kurtulur. Enfüsî bakımdan alınacak hisseye gelince, bu da nefsi müstağnî kılmakdır. Yani Hakk'dan gayrısından bir şey beklememek, istememek, kanâat-i tâmme sâhibi olmakdır.