MuzafferOzak.com (Türkçe)

Velî kelimesinin iki kökü vardır. Biri vely, diğeri velâyet yâhud vilâyetdir. Vely, bir kimseye yakın olmak, yanyana olmak, dostluk etmek, sevmek gibi ma'nâlara gelir. Velâyet ise birinin işini üstlenmek, bir ülkeyi yönetmek, birisine yardımcı olmak gibi ma'nâlara gelir. Dikkat edilirse bu ma'nâlar arasında kuvvetli bir irtibat vardır. Zîrâ kişi sevdiğine yakın olur, sevdiğine yardım eder, onun işini üstlenir. Bu köklerden türeyen kelimeler Türkçemizde de kullanılmakdadır. Velâyet, velî, vâli, mütevellî gibi.

Velî ismi Cenâb-ı Hakk'a izâfe edilince ma'nâsı, sevdiği kullarını kendisine yaklaştıran, onları dost edinen, onların işlerini üstüne alan gibi ma'nâlara gelir. Bu ma'nâların hepsini Kur`ân'da bulmak mümkündür. Çünkü velâyet Kur`ân'ın pek çok yerinde Cenâb-ı Hakk'a nisbet edilmişdir. Kimi yerde velî, kimi yerde mevlâ lafzıyla. Meselâ Sûre-i Bakara'daki, "اَللّٰهُ وَلِيُّ الَّذ۪ينَ اٰمَنُواۙ Allah îmân edenlerin velîsidir", âyetinde velâyet Allah'a izâfe edilmişdir. Allah mü'minlerin dostudur, yardımcısıdır demekdir. Bazı âyetlerde "وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ Allah müttakîlerin velîsidir" diye de geçer. Yine Sûre-i Şûrâ'da hem de iki ayrı yerde, üstelik de tekidli olarak, "فَاللّٰهُ هُوَ الْوَلِيُّ Dost ancak Allah'dır" diye geçer.

Malum ya Esmâ-yı Husnâ'dan biri de "el-Vâlî" ism-i şerîfidir. Bu da, koruyucu, kollayıcı, yardımcı ma'nâsına gelir. Yine aynı kökden gelen "Mevlâ" da Cenâb-ı Hakk'ın zât-ı ulûhiyyetine nisbet edilmişdir ki bizim lisânımızda da çokça kullanılır. Mevlâ rahmet etsin, Mevlâ nasîb ederse gibi. Mevlâ Allah demekdir ve sevgi, dostluk ve yakınlık bildirir. Meselâ Sûre-i Tâhrîm'deki "وَاللَّهُ مَوْلَاكُمْ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ" âyetinde olduğu gibi. Yine Sûre-i Hac'daki "وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ" âyet-i kerîmesinde de bu lafızla gelmişdir.

Velînin çoğul şekli olan evliyâ da Kur`ân'da zikredilmişdir. Meselâ, Sûre-i Yûnus'daki, "اَلَٓا اِنَّ اَوْلِيَٓاءَ اللّٰهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَۚ" âyetinde olduğu gibi. Burada velâyet kullara nisbet edilmişdir. Allah'a yakın olanlar, Allah'ın sevdikleri, Allah dostları ma'nâsına. İşte bu da kulun bu isimden alacağı hisseye işâret eder. Zîrâ evliyâlık yani Allah'la dostluk, Hakk'dan gayrı her şeyden yüz çevirmekle, bütün varlığıyla Hakk'a dönmekle ve kalbinde Hakk'ın muhabbetinden başka hiç bir muhabbet bulundurmamakla olur. İşte o vakit, insan velâyet makâmına erişir, velî denilmeye lâyık olur. Bu makâma erişemeyenlerin de bu isimden hisseleri vardır. O da Allah'ın sevdiklerini sevmek, sevmediklerini sevmemekdir.

الولي El-Veliyy Celle Celâluh