Amelde Hulûsun Sırrı

Büyük mürşidlerimizden İsmâil Hakkı Bursevî Hazretleri buyuruyorlar ki :

'Amelde hulûsun sırrı, vahdet-i vücûd olduğu gibi cûd-i ilâhîye dahi nâzırdır. Yani Allahu Te'âlâ kâinatı cûduyla halk eyledi. Ve cûd şol 'atâdır ki kable's-suâl ola. Çünki Hakk seni bilâ-'illet halk etdi, sen dahi O'na olan 'amelini bilâ-'illet kıl ve O'ndan gayrı melhûzun olmasın. Ve nefs düşmandır ve düşman karışdığı 'ameli dost kabûl etmez. Eğerçi ol düşman dost için olan 'amele vesîledir. Zîrâ nefs-i hayvâniyye rûh-i insânînin matıyyesi gibidir. Ve matıyye menzile vusûle âletdir. Ve bir nesne zâhiren düşman elinden bitdiği mülâhazasını mûcib değildir.

Nazar eyle ki Mûsâ aleyhisselâm hakkında "يَأْخُذْهُ عَدُوٌّ ل۪ي وَعَدُوٌّ لَهُۜ" denildi. Yani Hazret-i Mûsâ'yı 'adüvv olan Firavun'un hızânesine verdi ve bundan Firavun Mûsâ'nın ilâhı olmak lâzım gelmedi. Zîrâ insân adüvvüsünü ilâh ittihâz eylemez. Belki onun ilâh olduğu kendinin da'vâsı ve kavminin zu'munca idi. Ve fi'l-hakîka ilâh-ı Mûsâ ve Firavun, Rabbü'l-'âlemîndir. Pes, Mûsâ hızâne-i Firavun'dan müfârakat edicek nübüvvetle gelip vahdet-i vücûdu bildirdi. Kalb dahi nefs elinden halâs olmak böyledir ki sırr-ı vahdet bu ma'nâdan sonra ma'lûmdur. Zîrâ nefs şirkden ibâretdir ve sırr-ı vahdetin netîcesi makâm-ı sırra seyr etmeğe menûtdur. Gel imdi bu netîceye ermek murâdın ise şirki aradan sür.