Aşık Paşa Şiirleri

Aşık Paşa, Nuzhet Ergun

Anı ki cânurn içinde komuşdur ol Cebbar Ne akl ııakl itler anı ııe dil kıkır lekıâr Bu akl u eân i'ı gönül ol eserden esrükdiir Anun kolıusiııı alanlar nite olur hiişyâr Çün ol lıulâsa-i hazret süvâr olııb geldi Anun rikâbı önünde piyade cümle süvâr Yakindiir ol bize bizden nice ırak bileliim Nice yakın ki ömür geçdi şöyle hasret ü zâr Bu can anunla müzeyyen anı niçün görmez Bu akl anunla mükerrem niçün olur mekkâr Anunla muhkem ü kavim durubdurur yir ü gök Velîkin anı göramez biri birine sorar Yiri yaratdı buyurdı didi ki dur düreli Hemin işâret ile şöyle duıdı tutdı karâr 1 irin yaratdı vu bir kez didi ki dön döndi Anun içün dönadur durmadın bu leyi ü nehâr Bu yidi vılduz anun hükmüne kılurlar hükm Bilün ki hâkimi görmez enin olur sev yâr Çihâr unsur anunla durubdurur İlkin Göramez anı bu hâk ü bu âb ü bâd ü bu nâr Bu cümle âlemi oldur diri vü tize tutan Aceb bu dur göremezler katındadur dildâr Seni diri tutanı sen göramesen zî hayf Eğer bu hakde kakırsan sana zi neng ü zi âr Zihi ki gayet - i gaflet tutubdurur halkı Göramez anı ki gözde görür ii elde tutar Göran ü işiden ol u duyan u söyleyen ol Değül diyen kankitsün kim andan ayru ne var Bu halkile bu emir kim bile birikmişdür Bulardürür ki Hak’ın kudretin kılur izhâr Yaratdı halkı vü kıldı cemâline gözgü Bu gözgüde görünendiir görane ol dizâr Gözügiide şu görmen göz ü kamu yüz hem Anı gören yine oldur iki dimen zinhâr Niye ki bakdum anunla anun yüzin gördüm Ne kim görürsem (1) anınçün getürürem ikrâr Neden kim ün işidiirsem göriirem ündeki ol Ne reng gelse anundur bu cümle nakş u nigâr Yönüm ne yana dönersem dİ'

Gözüm ne yana açarsam görine ol Gaffar Bu yir ü göki ki gördüm tamâmet ol dolmuş Anı görür göznm ancak göramazem deyyâr Çün öldürür dolu akl u gönül ii cân ii cihan Nice diyem ana vasf ii nişan ii hadd ü şümâr Bu ışk telerriic içündür tasarrufa sığmaz Tasarruf ehli katında bu yâr ii ol ağvâr

(1) Asıl metinde görsem yazılıdır.

Bu sûret oldı gerek bes temiz ii hem tertıb Gören bu sıireti çüukirrı tuta bu sözde karâr Anun sıfatına yokdur bu dilde şeıh ii beyân Bu dil meğer şunı ide bile ki akla sığar İki cihan pes anunla dolubdurur lîkiıı Bu âdemi su verinden görinür ol Settâr Hadis değül mi ki mii’mine gözgii mü’mindür Anun dahi adı mii’min seniin dahi iv yâr Hakikat oldı i mıi’min öziindürür gözgi Bu mii'mini görübeıı bes getiirmegil inkâr Bu Aşık itdtiği mii’min olubdiirür iv dost Bak ol velî yiizine kim görasin anda ne var Bu sır ki geldi dile sırrı andan artukclur Dile nice şığa ol cân içindeki esrar

**

XVI —

Dilüm bülbül oldı öter Ahum câna kılur eser Dürlü diirlü vimiş biter Ma’mûr oldı büstânımuz

Geçenler nitdi neyledi Her birisi bir ad kodı Leyli vü Mecnûn gibi Söyleniser destânımuz

işk ile başum hoşdur Kande varsam yoldaşdur [1]

Yıl on iki ay sarlıoşdur Işkdan içdi cânumuz

Muti’ olduk ışk hâline Bakmaduk dünyâ mâline Girdük erenler yolma Dürüst oldı îmânımıız

Ne kaşadur ne gözedür Meyilimüz hub yüzedür Dâimâ solmaz tâzedür Bu bizüm gülistân-muz

Kim buldı derman ecele Görse gerek her ki gele Biz dahi gidaruz ol yola [2]

Menzildedür kervaııımuz

Aşık Paşa'm niçe ııiçe Devlet anun ol göz aça Bizden dahi gele geçe Bu yalancı devıânımuz

Kitapçı Bay Raif'e aicl eski bir yazmadan.

Garibnamedeki Gazller

Evvel bize vâcib olan Allah adın anmakdürür Anun adın zikr idelüm Ol kim kamu müştakdürür

Evvel dahi oldur kadîm Âhır dahi oldur mukîm Oldur kerîm oldur rahîm ’ Oldur kim ol razzakdi'ırür

İki cihan yaradan ol Ay ü güneş yüriden ol İns ü melek düriden ol Öyle kim ol Hallak’dürür

Oldur Ahad oldur- Samed Oldur ezel oldur ebed Ol bîhisâb ü bîaded Oldur ki şeksiz Hakdüriir

Oldur ki can virdi tene Oldur ki ten virdi câne Oldur ki renk virdi kane Ol hâkim-i mutlakdürür

Ansuz ana kim variser Ansuz ana kim iriser Ansuz anı kim göriseı- Andan yana kim bakdurur

Ayrılmasuz bulduk anı Ayrılmasuz bildiik anı Önden sona Âşık canı Anımla müstağrakdiiriir

— XVIII —

— Babüddâl —

Devlet dahi sensün bana Devran dahi sensün bana Değdi bana senden bu ışk Döndi yönüm senden yana

Dilber sana tatlu canum Ditrer kamu etüm tenüm Derdüm bilen sensün benüm Derman nediîr eyle bana

Derde devâ sensün âhır Dâr-ül-beka sensün âhır Dâim atâ sensün âhır Doğru yolum göster bana

Dünyâ henüz eylenmedin Diirlü cevab söylenmedin

Devr-i felek deprenmedin Düşmüşidi cânum sana

^Devletlü başun tâcısun Dervişlerin mi’râcısıın Dün gün cânum muhtâcısun Dindür seni sevmek bana

Doldur senıin fikrünile Dirlikleriim şükrümle Dilüm seniin zikrünile

Dindiirmesiin önden sona

•

Dermande bu Âşık canı Diler göre her dem seni Dolunma iy devlet giini Dîdâruni göster bana

— XIX -

— Babürrâ —

Rif’at bulan kimsaneler Rağbet bu mülke kılmadı Râgıb olan hod dünyâya Rastdur ki vefa bulmadı

Razdan haber bilen kişi Remzile duydı bu işi Resuldür anın yoldaşı Rahatlara ol kalmadı

Rehber değili dünyâ bilün Rehzendüriir perhiz kılım Rızkunuza râzî olun Râzî olanlar ölmedi

Razzak’ı bilen canlarım Resm-i cihan koyanlarım Rahmet hûınn yiyenlerim Rengi tegayyür olmadı

Ra’nâdur ol önden sona Revnak Çalab virmiş ana Rûh-i lâtifdür görsena Rencii emek hiç olmadı

Rence düşenler ne içiin Rüsvâv olur dünyâ içiin Rene alma ol sevdâ içün Rüstemlere baş salmadı

Revâdur iy Aşık eren Râz içre bir hâl ün yören Riyâyile yola giren Reddoldı rahmet bulmadı

- XX -

— Babüssîn —

Söylerisem bu derdi ben Sırrum cihâne fâş olur

142

Türk Şairleri

Sâkiıı olııb oturursam Sağmaz yürağüm baş olur Seyrüm kamu senden sana Seyranlarum senden yana Sultandürür ışkun bana Süvâr 0 hem yoldaş olur

Sürsün düşem ger balınsa Sebil ola bin kalırisa Senden gelen ger zelırisa Siner camıma aş olur

Sermâye çün dökdi cânıım Serkeş nita olsun tenüm Sevgün odin gör kim benüm Sızdı gözümden yaş olur

Seylâb içün şalisi ela Sönen d utan ma’zfıl ola Söylayesi te'vil kıla Severliği nebbâş olur

Serdi bize evdür gel ün Sen ben dimeklikden olun Sevdügiçün ölmek bilün Som dükenmez yaş olur

Sen tınma Aşık ol irer Sayruvı sağı ol görer Serkeşleri yoldan sürer Sâkinlera ferrâş olur

- XXI -

— Babussâd —

Sâni’ bizi bu dünyâye Sorgıl neva salmışdürür Sıfat dila ki nayimiş Suret neya gelmişdürür

Sadıklara olsun salâ Sıdkı bütünler hod gela Sarraflığı olan bila Sun’ ıssı ne kılmışdüriir

Sarf eylegil bunda gelib Sâbir Çalab hükmin bilib Sâliklere farz u vâcib Savm u salât olmuşdüriir

Sâbirdür ol sâyim olan Saf bğlayıb tâat kılan Safi Hak’ka âşık olan Sahih anı bilmişdürür

Sâhib nazar olanlarım Sağ dirliği bulanlarun Sulh evina gelenlerim

Sohbet dadı olan kişi Sâfı nedür bilen kişi Sâgar dolu bulan kişi Salusa mı kalmışdürür

Sahha Âşık bildünisa Suhh ıı safa buldun İsa Sâdık olııb geldünisa Sâni’ eliin almışdürür

— XXII —

Merdân-ı Hak bu dünyede Maksudlara kalmadılar Mülk-i beka b ılmuş iken Meyl-i fena kılmadılar Ma’lûmdur âhır yol eri Mevlâ içün nitdükleri Mihnet içinde her biri Miskin olub gülmediler

Müştaklarım oldur işî Müdâm akar gözi yaşı Mutlak Hak'kı seven kişi Mâle câne kalmadılar Meşhurdürür cümle dile Mansur külün vidi yile Mecnun mesel oldı ile Ma’şukdad ayrılmadılar Muhkem isen sen bu işe Münkir gibi dime nişe Müşkül değül başadan başa Mü’min olan ölmediler Mahlûk bitüsünden geçen Mi’rac deye oldur uçan Ma’nî şerâbmdaıı içen Mestlükden ayrılmadıla Menzil ışkdürür Aşık'a Minnet şükür bin kez Hak’a Menzil bulan mülk-i beka Medlı ile ayrılmadılar

- I —

Garibname’den

Allah adın itlüm evvel ibtidâ K-andan oldı ibtidâ vü intihâ Evvelim ol evvelidür bıgüman Âhırıım hem âhırıdur câvidan

Cümle âlem yoğiken ol var idi Şöyle eksüksiiz ganî cebbâr idi dAlU ^ df den sonra hem Kala VI bî bış ü kem

Âş.

Babülmîm --

Türk Şairleri

143

Ol /.amanda kim henüz yokdı zaman Bî zaman ol bîmekân vardı lıeman Her dü âlem ol ademde gaı k idi Hem adem ol asl-ı demde gark idi Var idi ol pâdişâh-ı bîniyâz Kandese ni nâz vardı ni niyâz Kendöziııe kendözi nâz eyledi Kâf ’ı Nûn ’a urdı bir sâz eyledi Kâf ü Nıin’dan kopdı ııağmât ü usûl Kim işitdi anı ilk ol ulu kul Akl-ı kürdür adı ma'rûf ol kulun Kamu kuldan ön geliibdür ol bilüm

*

* *

— JîJi «usl Jj^u J «I —JI vD ' Jls _

Sazı ilkin ol işitdi saldı baş <J vü ,s v’û ^ 11 J a oldı baş Akl i kül ilkin işitdi ol tini Kulluğa durdı Hak’a karşu yöni Anuıı ardınca işitdi nefs-i kül Ol işikde ol dahi hem oldı kul Akl i kül baş ol üne hûş eyledi Nefs-i kül katlanmadı cûş eyledi Nefs i kül durdı vü çerh urdı simâ’

Cuşa geldi yir ti gök döndi semâ Çerhe girdi çerh dün gündüz döner Çerh içinde gösterir dürlü hüner Bak bu ezrak pûş sofi cerhine Kim bilâsiıı kendii neymiş çerhi ne Sofi ol ünden henüz gerdan dürür Ya’ni kim bu çerh sergerdandürür Şolbüri nden kamusı cünbişdedür Görsena kim her biri bir işdediir Arşı gör kim insafa durmışdürtir Ol işikde nice baş urmışdüriir Levhi gör kim yüziini dutmış bakar Allah adı yazılarıb intizar Gör kalem nice döner baş üstine Ol sima’da hoş gelemdir dostma Ol mukarrebler ki vardur kapuda Cümle izzet işiğinde tapuda Her feriştehler d uruptur tâate İntizâr önden sona bir sâate Gör müdebbirler ki nice işdediir öl sima’da her biri cünbişdedür

*

— 1^1 cJ j -dls ^1 y* —

Ol zühal gör altı el sunmış işe Allah emrinde geliibdür ciinbişe Gör ne tedbirleri eyler müşteri Şundan alur şuna virür milkleri

Âş. ____________________________________

- II _

--- J -li* «—A' ^5^ »Y—!1 aJlc Jls

Zâhir ü bâtın ne kim varsa ıvan Kamusı sende dürür bellü beyan Zâhiriinde ilm ii ibret yazludur Bâtınunda ilm ü hikmet gizliidür Zât içinde hod talebdür Hak nurı Kim hakikat cân anunladıır dun Ana kim Hak ma'lûm itmişdiir işi Ol kişi bilür bu sözi ol kişi Ana kim bildürmedi nice bile Ana kim buldurmadı nice bula Rehreve tâ rehnümâ oldur ahır Kullarını kendüya hem ol ahır Vay ana kim ol okinmaya nide Mbbtelâ kalmışdürür kance gide Âşıka yol gösteren oldur oyan Andan açılmışdiirtir keşi ii beyan Ol eğer doğru yolu göstermeye İşkile doğru yola göndermeye Bu yolı kimse nice varayidi Yâhud ol dergâha kim irayidi Çtitiki koşdı dostlara ayırmasun Dünya ahret doğru yoldan ırmasun

— Dâstan-ı âşıkan —

— III —

Kani ol âşıklarım hâlin soran işkile her nesnenin hâlin gören Niçelerün adını yıkdı bu ışk Niçelerden ad alup çıkdı bu işk Niçe sansuz kişi geldi sağşe Hileden kurtuldı geldi sağ işe Bildi âlem halkı bunlar ney d fiğin Adları bu halleri niceydüğin Işk ile dinlerisen idem sana Işid imdi nicediir önden sona Ol zaman kim yoğidi bu niih felek Arş u fer ü cism ü can ins ii melek Var idi ol pâdişâh ı bîmekân Sırr içinde gencidi gizlü nihan Diledi kim açılaydı ol çelil Kendözi kendözine oldı delil

i

*

* *

— jU hll ¿f- Ijö- (.yjl aJií. ¿jb Jls ^ —

Âşık oldı kendü kendü yüzine Ma’şuk oldı kendüzi kendiizine Sevdi kendü kendüyi ol pâdişâh Gör ki ne kıldı vü nitdi ol ilâh

144

Türk Şairleri Âş

Dileği oldı kim ol hayv ü eka Kai’şu bir gözgü duta her dem baka Pes getürdi ol ademden âlemi Hem kopardı âlem içre âdemi Gözgü kıldı bunları kendözine Saykal ıırdı dutdı karşıı yüzine Bunlarun üzre bırakdı aksini Aksine kıldı lıavâle ışkını Aks içinde görmen hüsnidüıür Gönib ol htisni seven ışkıdürtir Hiisni birle ışkı dutdı âlemi Ol eserden şevke geldi âdemi Bir birini sevdi cümle malılûkat Yir ü gök ü cism ü cân ü akl ü zât Âşık u ma’şuk dimek andandürıir Sırrına bak bu işün kandendürür

- IV —

_aa Luj ^ . > k5 1=»- —

Kani ol gerçek gönül ıssı eren Kancanı bakdıyise ibret gören Can kulağıyla bu sözi dinlesün Söz içinde gizlii ma'nî anlasun Ya’ni bilsün bu bikâyet neydüğin Bu hikâyetden irâdet neynüğîn Geldiik imdi bu sözî takririne Bir nazar kıl pâdişâh takdirine Gör ki ne kıldı vu nitdi nevledi Dünvede bu halkı niçün eyledi Niçün oldı yir i; gök (i ins (i can Gökte niçün yürtidi bu ay ü gün Niçün oldı ay ü yıl u dün ti gün Niçün oldı dünyede bu yaz u kış Niçün işlendi cihanda her bir iş Tâ ki Hak’kın gizlü genci açıla Rahmeti bu cümle halka yayıla Yiyip ol ni’metleri şıikr ideler Bileler Hak varlığın zikr ideler Biline bu dünyede herbir hüner Küfrü din ii fısk u tâat hayr ü şer Diledi çiin bu işi ol kârsâz Eyledi yir gök ti virdi kış u yaz Kimisi kıldı ibâdet hak’kiçün Kimisi yapdı imâret halk içtin Kimi tasnif eyleyüb düzdi kitâb Okur anı hâs u âm ü şeyh ti şâb Ben dahi düşdüm bular)n soyma Can göntil tâ kim bulardan toyına Soyladum gördüm bülar nîtdtiğini Aııladum bildüm nice gitdüğini Diledtim benden dahi bir yâdigâr Kala göre etimle anı ihtiyâr

Analar bu miskini anun ile Anılasun sen dahi adunile Çün bu fikri Hak bırakdı gönlüme Yir ti gök ibret göründi gözüme Gördüm işbu âlemi ibret dolu Alem içre ademî hikmet dolu Âlem içre gördüğüm ibretleri Âdemîde bulduğum hikmetleri Bir yire dirştirdüm oldı bir kitâb Oldı bünyâdı anun on dürlti bâb Değme babda geldi on destan dile Şerh ti takrir ti beyan kıldan kıla Bu kitabım bâbı niçün oldu on Değme bâbın dâstânı geldi on Niçün ondur bu kitâbın tertibi Niçün on üzre uruldı terkibi Gördüm ol Kuran'da Allah söylemiş On kezöğmüş dostların medh eylemiş Yine on kez dostların öğmişdtirür On dahi düşmanlara sşğmişdtirür Dinle imdi nicediir sen ol onı Kim sana vüz göstere ma’nî yöni Ytizi ytiz yüz saysan on kez oldı bin On bin olur saysan on kez ol bini Yüz bin olur saysan on kez on bini Anuniçün bu kitâbın aslı on Eyledük babını urduk faslı on Bu kitâbın kim okursa kamusun Sımaya hiç kimse anun nârmışım Kamu dilde varidi zabtu usûl Bunlara dtişmişidi cümle ukul Türk diline kimsene bakmaz idi Ttirklere hergiz gönül akmaz idi Türk dahi bilmez idi bu dilleri İnce yoh ol ulu menzilleri Bu Garihnâme eğer geldi dile Kim bu dil ehli dahi ma’nî bile Yol içinde bir birini yirmeye Dile bakub ma’ııiyi hor görmeye Tâ ki malınım kalmaya Türklerdahi Türk dilinde anlayalar ol Hak’ı Ma’niyi bir dilde sanman siz hemen Cümle diller anı söyler bîgüman Cümle dilde söylenen ol süzdürür Cümle gözlerden gören ol gözdürür Cümle canlar sevdiiği bir nesnedir İllâ bilmez kimesne kim ol nediir Bağlanubdur her biri bir surete Leyki bu maksûd geldi surete Ol suretde nesne vardur caıı görür Anun için anuu üzre can verir

Bibliyografya:

Metin kısminda gösterilmiştir.