Besmele Niçin Tercüme Edilemez?
8 Ağustos 2017 tarihinde yayınlanmıştır.
1. Besmelenin kelimelerinden üçü, esmâ-yı ilâhiyyedendir. Üstelik bu isimlerden ilki olan ALLAH ismi, ism-i zât olduğu için sözlükde de bir karşılığı yokdur, doğrudan doğruya Cenâb-ı Hakk'ın zâtına delâlet eder. İkinci isim olan ER-RAHMÂN da, sâdece Allah'a mahsûs isimlerdendir. Bu ismi de hiçbir dilde tek kelimeyle tercüme etmek mümkün değildir. En azından birkaç cümle ile îzâh etmek gerekir. Üçüncü isim olan ER-RAHÎM, ilk iki isme göre daha kolay îzâh edilebilirse de bu da bir kelime ile tercüme edilemeyecek kadar geniş ma'nâlar ifâde eder. Bir çok yerde Rahmân için esirgeyen, Rahîm için bağışlayan tabirlerinin kullanıldığını görüyoruz. Halbuki bu kelimeler hiç bir sûretde bu isimlerin ma'nâlarını karşılayamadığı gibi bir de küçültmekde ve daraltmakdadır.
2. Arapçaya mahsûs bazı özelliklerden dolayı da bu cümlenin ihâta ettiği ma'nâyı bir başka dilde verebilmek mümkün değildir.
3. Besmeledeki son iki isim yani Rahmân ve Rahîm isimleri ALLAH'a izâfe edilebileceği gibi her biri müstakil olarak da düşünülebilir. Yani "O Allah'ın ismiyle ki Rahmân ve Rahîm'dir" diye anlaşılabileceği gibi, "Allah, Rahmân ve Rahîm isimleriyle" diye de anlaşılabilir. Tercüme edildiğinde ma'nânın bu zenginliği kaybolur.
5. Ne Türkçe'de ne de diğer dillerde Arapça'daki "be" harfinin delâlet ettiği şumullü ma'naları karşılayan bir ifâde yokdur. "Be" hem "ile" anlamına gelir hem "nâmına" anlamına gelir, hem "şânına" anlamına gelir. Besmeledeki "be" harfinde böyle bir ihâta da vardır.
6. Türkçe meâllerin çoğunda, aşağıdaki misâllerde görüleceği gibi, "Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın" tabiri kullanılıyor. Cenâb-ı Hakk hakkında "olan" kelimesini kullanmak doğru değildir çünkü bu, sonradan olmayı ifâde eder. Olan deyince, "önce öyle değildi de sonradan oldu" gibi bir ma'nâ çıkar.
Çok merhamet edici Rahmân olan Allah'ın ismiyle
Rahmân, Rahîm olan Allah'ın ismiyle
Rahmân, Rahîm olan Allah ismiyle
Rahmân, Rahîm olan Allah nâmına
7. Yukarıdaki mahzûru bertaraf etmek için "olan" lafzı kaldırılır da, "Rahmân, Rahîm, Allah'ın ismiyle" veya "Rahmân, Rahîm, Allah ismiyle" diye tercüme edilirse belki daha doğru bir ifâde olur ama yine de eksik kalır çünkü bunlarda da başda olması gereken Allah ismi sona alınmış oluyor ki bu, besmelenin en mühim inceliklerinden biridir.
Velhâsıl, Besmele-i Şerîfe, gerek belâgat yönünden, gerek fesâhat bakımından, gerek ma'nâ, gerek elfâz cihetlerinden, gerek Kur`ân'dan bir âyet olması sebebyle, gerek esmâ-yı ilâhiyyeden olması hasebiyle, hem mu'ciz hem eşsiz hem de son derece vecîz bir cümledir. Bu yüzden de onu eksik-gedik tercümeleri ile okuyup yazmak yerine dâimâ aslını okuyup yazmak ve ma'nâsının inceliklerini anlamaya gayret etmek lâzımdır.
Zât u sıfat esmâ vü ef'âl câmi'i
Etvâr-ı bismillâhirrahmânirrahîm
Külli ledünnün menba'ı hem mahzeni
Esrâr-ı bismillâhirrahmânirrahîm