Cehri Zikir Meselesi

İmâm-ı Ekmel, Meşârik Şerhinde Hazret-i Peygamber'in "Kendinize geliniz. Çünkü siz, bir sağıra ve gâibe değil, işiten ve size yakın olan Allah'a dua ediyorsunuz. O sizinle beraberdir" hadîsini zikrediyor. Hadîsde gizli zikrin müstehab olduğuna işâret edilmekdedir. Fakat Keşşaf Şârihi, bunun makâma göre olduğunu söylüyor. Mürşid, mübtedî olan mürîde, kalbine gelen vesveseleri kesmek için sesini yükseltmesini emredebilir. Mecmau'l-Fetevâ'da şu var. Hadîsde sesi yükseltmemek emri, bir maslahata bağlıdır. Rivâyet edildiğine göre bu, bir gazâda söylenmişdir. Gazâda sesi yükseltmek, belâ getirir. Harb hîledir. "وَاِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَاِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَاَخْفٰى" âyeti ise, kulları şu îmâna getirmek içindir. Cehrî zikir, Allah'a işittirmek için değil, başka bir sebebdendir. Bu sebeb, nefsi zikirle meşgûl etmek, başka şeylerle ilgilenmekden alıkoymak, nefsi vesveselerden kesmek ve tazarru ile nefsi yenmekdir. Hâsılı, hafî zikir, riyâdan uzak olduğu için efdaldir. Lâkin riyâdan ve bahsedilen diğer sakıncalardan uzak olursa, başkalarını da zikre teşvîk eder, yardımlaşmaya sebeb olursa cehrî zikir efdaldir.

Dört mezheb kitâblarının bazılarında cehrî zikrin harâm yâhud mekrûh oluşuna dâir kayıtlar, dışarıda bir harâma veya mekrûha sebeb olmasına göredir. Yoksa bi-zâtihî cehrî zikrin kendisi harâm veya mekrûh değildir. Mişkât sâhibi şöyle diyor : "Denildi ki zâkir eğer havâsdan ise onun hakkında hafî  zikir evlâdır. Eğer avâmdan ise cehrî zikir evlâdır. Fakat toplu zikir ediliyorsa evlâ olan, sesi yükseltmekdir. Çünkü cehrî zikrin nefs perdelerini kaldırma husûsunda tesiri büyükdür.Sevâbı yönünden de herkese yapdığı zikrin karşılığı verildiği gibi, bir de dinlemenin sevâbı vardır. Zâkir, kalbinde bir kasvet bulursa Allah Teala'yı dil ile kalbine vura vura kuvvetle zikretsin çünkü şiddetli zikir, katı kalbe ulaşdığında, kalbden bir ateş çıkar, perdeleri yakar ve kalbini ins ü cinnin amellerine denk olan Hakk cezbelerine götürür. Allah Teala hakîkati daha iyi bilir.