NUTK-İ ŞERÎF
Denize bir ip gerseler
Üstüne ceviz serseler
O ipi devşirseler
Ne hoş olur cumburtusu
Deniz, âhireti, ip ise insanın ömrünü yani dünyâ hayâtını remz eder. İpin üzerine ceviz sermekden maksad, dünyâ hayâtında insanı oyalayan şeyler ve işlerdir. İpin devşirilmesi, kişinin ömrü tamâmlanıp rûhu kabz edilince, insanın sâhib olduğunu zannetiği mal-mülk, makâm-mevki', kasa-kese ne varsa hepsinin cumburtuya gitmesidir.
Demirden evler yapsalar
Üstüne de çan assalar
Sonra evleri yıksalar
Ne hoş olur çangırtısı
Demirden evler yapmak, dünyâya rağbet ederek hiç ölmeyecekmiş gibi dünyâ için çalışmak demekdir. Üstüne çan asmak demek, kişinin yapıp-etcikleri ile övünmesi, gösteriş yapması, tanınmak yani şöhret olma arzusu demekdir. Halbuki ömür pek kısadır ve ölüm gelince insan her şeyi geride bırakır ve yapdıklarının hesâbını vermek üzere âhirete gider. Evlerin yıkılması insanın ölümü, çıkan çangırtı da dünyaya bağlı olan kişinin ölürken yaşadığı dehşet ve ızdırâbın remzidir.
Şîşeden binâ kursalar
Bir hayli vakit dursalar
Sonra sopaylan ursalar
Ne hoş olur şangırtısı
"Şîşeden binâ kurmak", bir vecihden, dünyâ malına dayanmak ve güvenmek demekdir. Diğer bir vecihden, insanın nefsine güvenmesidir. Şişeden yapılan binânın görünüşde pek zarîf ve dikkat çekici ama hakîkatde pek dayanıksız olması gibi dünyâ saltanatı da aldatıcı bir güzelliğe sahibdir ama pek dayanıksız ve kısadır. Şişeye sopayla vurulması, Azrâil aleyhisselâmın rûhu kabz etmesidir ki ölüm kişinin aldandığı o cicili-bicili dünyâsını harâb eder. Şangırtı, kişinin pek sevdiği hayâtı ve dünyâyı kaybetmenin acısı ile feryâd etmesine işâretdir.
Yerden göğe küp yığsalar
Yerden göğe küp yığsalar
Tepesine dek çıksalar
Sonra bir tekme ursalar
Ne hoş olur gümbürtüsü
Yerden göğe küp yığmak, kişinin çokça ibâdet etmesi, tepesine dek çıkmak ise bu ibâdetlere güvenmek yani ucub getirmek demekdir. Gâfil insan bilmez ki, ucub sebebiyle bütün amelleri ibtâl olur yani gümbürtüye gider.
Dervîş Yûnus söyler bunu
Sakın ipe serme unu
Yakındır dünyânın sonu
Bir gün çıkar gürültüsü
Bir gün çıkar gürültüsü
"Sakın ipe serme unu" demek, ömrünü boşa geçirme, hevâ-yı nefse uyma, demekdir. Kopacak kıyâmetin yakın olması demek kişinin ölümüdür ki insanın ölümü kendisinin kıyâmetidir. Yakın olması, ömrün kısa olduğunu beyân içindir.
Âşık Yûnus
Kuddise Sırruh