Dervîşlerin Kahvesi قهوة درويشان

11 Kasım 2016 tarihinde yayınlanmıştır.

Eskiden tekkelerin kahve ocaklarında Ebu'l Hasen Şâzelî Hazretlerinin ism-i şerîfinin yazılı olduğu böyle bir levha bulunurdu. Kahvehânelerde de şu beytin yazılı olduğu levhalar bulunurdu :

Her seher besmele ile açılır dükkânımız

Hazret-i Şeyh Şâzelî'dir pîrimiz sultânımız

Malum ya, eskiden her meslek için bir pîr kabûl edilirdi. Pîr kabûl edilen zât, o mesleği îcâd eden kişi olabileceği gibi, o işin en büyük üstâdı da olabilir. Bu yüzden birçok mesleğin pîri, o işin mütehassısı kabûl edilen peygamberlerdir. Kahvecilerin pîr kabûl ettikleri zât ise, Magrib'de yani Kuzey Afrika'da yetişmiş büyük bir velîdir ve kendi ismi ile anılan tarîkin yani Tarîk-i Şâzeliyye'nin de pîridir. Kahvecilerin bu zât-ı akdesi pîr olarak kabûl etmelerinin sebebi ise kahvenin İstanbul'a Şâzelî dervîşleri tarafından getirilmiş olmasındandır. Zâten kahvenin tanınmasına ve yaygınlaşmasına sebeb olanlar da dervîşlerdir. Nasıl mı?

Vaktiyle bazı magribli dervîşler, o zamana kadar hiç bilinmeyen kahvenin tadına bakınca, uyku kaçırdığını ve tokluk hissi verdiğini farketmişler. Dervîşler, sôfiyyenin en temel düstûrlarından olan "az yemek" ve "az uyku" için bundan daha iyisi olamaz diyerek, kahveye çokça rağbet etmişler. Yani dervîşlerin kahveye rağbetinin sebebi, verdiği keyif değil, uykuyu ve iştahı kaçırması yani insanı uzun süre uyanık ve tok tutmasıdır ki dervîşler bu sâyede sabahlara kadar zikrullaha, mücâhedeye ve hizmete devâm edebilmişlerdir. Vaktiyle her dergâhda bir kahve nakîbi bulunmasının, kahve pişirmek için kahve ocağı tabir edilen müstakil bir mekânın bu işe tahsîs edilmesinin hikmeti de budur.

Ehlullah hazerâtının kahveyi medh için îrâd ettikleri nutuklar da çokdur. Meselâ büyük mürşidlerden Seyyid Seyfullah Hazretlerinin kahve hakkındaki nutk-i şerîfi şöyledir:

Sebeb-i sohbet-i yârin kahve

Bâ'is-i cem'-i 'ârifân kahve

Fincân-ı sefîd içinde gûyâ

Kahr yüzünden sîne-i şân kahve

Niceler var ki sensiz olmazlar

Mürde cisme cânsın sen cân kahve

Çeşm-i yümnüsün elde 'uşşâkın

Tutmasın sana rûziyân kahve

Yerinme siyâh olduğun hergiz

Karadır hutût-i Kur`ân kahve

Kim ki katreni hâke rîz etse

Dökmüş gibidir yere kân kahve

Seyfî'de eğer olursa bin gam

Nûş eylese gider hemân kahve

Yazımızı Tarîk-i Uşşâkiyye ricâlinden Behçet Efendi'nin kahve hakkındaki manzûmesi ile noktalayalım. (Abdullah Akın Beyefendi'nin arşivinden)

قهوة درويشان

Nûş edenler kahvemiz bulsun şifâ

Dest-i gamdan içmesin zehr-i cefâ

Gelmesin hiç keyfine bir dem halel

Kalbi bulsun zevk-i vahdetle safâ

Dâimâ tutsun erenler destini

Her iki âlemde de görsün vefâ

Hâsılı her lutfa mazhar kılsın Hakk

Şâfi'i olsun Muhammed Mustafâ

Dâimâ ede duâ Behçet Dede

Şimdilik bu nutukla kıl iktifâ