et-Tabakâtü'l-Kübrâ - İmâm-ı Şarânî

Büyük bir âlim olduğu kadar büyük bir ârif ve mürşid de olan İmâm-ı Şa'rânî Hazretleri bu eserinde, sahabe-i kirâm hazerâtından başlayarak kendi zamânına kadar geçen zaman içinde yaşamış olan dört yüzden ziyâde âlimin ve ârifin hayâtını, menkıbelerini ve sözlerini bir araya getirmişdir. Eserin asıl adı, "Levâkıḥu'l-Envâri'l-Kudsiyye fî Tabakâti'l-'Ulemâ ve's-Sôfiyye"dir. Bazı yerlerde kısaca "Levâkıḥu’l-Envâr fî Tabakâti'l-Ahyâr" diye de geçer. Sonraları Ṭabakâtü'l-Kübrâ diye meşhûr olan bu eser, bir tabakât kitâbı gibi görünse de aslında bir tasavvuf kitâbıdır. Malum ya tasavvuf bir hâl ilmidir, onu öğrenmenin yolu, sôfîlerin hâlini bilmekden geçer. Bu da ancak bu gibi eserleri okumakla olur. Nitekim İmâm-ı Şarânî Hazretleri, daha önce tanıtımını yapdığımız, Tenbîhü'l-Muğterrîn nâmındaki eserini de yine bu maksadla yazmışdır.

Bu eserde kimler yok ki. Müellif, Seyyidinâ Ebâbekir Sıddîk ile başladığı eserine, aşere-i mübeşşerenin tamâmını aldığı gibi, ashâbın ileri gelenlerinden bazılarını da zikretdikden sonra, Haseneyn Efendilerimizle o tabakayı tamamlamış, sonra Üveys el-Karanî'den başlayarak tâbiînin ileri gelenlerini kaydetmişdir. Böyle tabaka tabaka pek çok veliyullahın menâkıbını yazan müellif, velâyetleri gizli kalmış olan müctehid imâmları yani İmâm-ı Azam, İmâm-ı Şafîi, İmâm-u Ahmed, İmâm-ı Mâlik gibi büyükleri de ihmâl etmemişdir. 

Eserde zikredilen zevât arasında dünyâca meşhûr olanlar olduğu gibi pek bilinmeyenler, duyulmayanlar da çokdur. Meşhûr velîlere misâl, Cüneyd-i Bağdâdî, Mâruf-i Kerhî, Zünnûn-i Mısrî, Dâvûd-i Tâî, İbrâhim Edhem, Fudayl bin Iyaz gibi velîlerdir. Müellif, mecâzib-i ilâhiyyeden olan zevâtı da ihmâl etmemiş, Sadûn gibi, Semnûn gibi, Behlûl gibi meşhûr meczûblara da yer vermişdir. Kadın velîler de ihmâl edilmemişdir, Rabîatü'l-Adeviyye, Âişe-i Seyyide, Fâtıma-i Nisâburiyye gibi büyük veliyyelere de yer verilmişdir.

Oldukça hacimli olan bu eser, Türkçemize Abdülkâdir Akçiçek tarafından tercüme edilmiş ve ilk olarak 1968 senesinde Toker Yayınevi tarafından, sonra da Bedir ve Erkam yayınevleri tarafından yayınlanmışdır. Eser, Bedir'den Evliyâlar Ansiklopedisi başlığıyla, Erkam'dan ise Velîler Ansiklopedisi başlığıyla çıkmışdır.