Fâtiha Hem Kur`ândır Hem Furkândır

Şeyhü'l-Ekber Muhyiddîn İbn Arabî Hazretleri buyuruyorlar ki:

Fâtiha Sûresi, kul ile Rabbi cem' etdiği için Kur`ân'dır, aynı zamanda kulu Rabb'den ayırdığı için Furkân'dır.

Malûm ya, Kur`ân, toplayan, toplayıcı ma'nâsına da gelir. Furkân ise fark kökünden masdardır ve iki şeyi ayıran, ayırıcı demekdir. Hazret-i Şeyh'in bu vecîz sözü büyük bir kitâb mesâbesindedir yani îzâhı için pek çok sayfalar doldurmak gerekir. Biz şimdilik şu kadarını söylemekle yetinelim. Sûre-i Fâtiha'nın ilk kısmı cem' makâmına, ikinci kısmı fark makâmına işâretdir. Bu yüzdendir ki, ilk âyetlerde şahıs zamîrleri geçmez, bir muhâtab da yokdur. Halbuki "iyyâke"den itibaren şahıs zamîrleri ve bir muhâtab vardır. Kul konuşmakda ve Allah'a hitâb etmekdedir. Yani ikilik sözkonusudur. Sôfiyye lisânında buna fark ba'del-cem' derler. Yani bu makâm cem' makâmından sonra gelen fark makâmıdır.

Kur`ân-ı Kerîm başdan sona tevhîde dâirdir, insanları dâimâ tevhîde davet eder. Ne var ki tevhîdin bir takım mertebeleri vardır. Tevhîdi sözle söylemek başkadır, ne olduğunu bilmek başkadır. Bir de tevhîdi bizzat yaşayarak idrâk etmek vardır ki o bambaşkadır. Tevhîdi bizzat idrâk etmek yani tevhîdin sırrına ermek cem' makâmına ermekle olur. Bu makâm fenâfillah makâmıdır. Bundan ileriye bir de bekâbillah makâmı vardır ki nasîb olursa bunlar bir başka yazımızda îzâh ederiz.