Hârnâme-i Şeyhî

9 Mayıs 2022 tarihinde yayınlanmıştır.

İbret

Bir eşek vâr idi za'îf ü nîzar
Yük elinden katı şikeste vü zâr

Gâh odunda vü gâh suda idi
Dün ü gün kahr ile kısuda idi

Ol çeker idi yükler ağır
Ki teninde tü komamışdı yağır

Dudağı sarkmış u düşmüş enek
Yorulu arkasına konsa sinek

Kargalar derneği kulağında
Sineğin seyri gözü yağında

Arkasından alınca palanı
Sanki it artuğıydı kalanı

Bir gün ıssı eder himayet ana
Ya'ni kim gösterir inayet ana

Aldı palanı vü saldı ota
Otlayurak biraz yürüdü öte

Gördü otlukta yürür öküzler
Odlu gözler ü gerilü göğüsler

Boynuzu bazısının ay bigi
Kiminün halka halka yay bigi

Ne yular derdi ne gam-ı pâlân
Ne yük altında haste vü nâlân

Acebe kalur tefekkür ider
Kendi ahvalini tasavvur ider

Ki biriz bunlar hilkatte
Elde ayakta şekl ü sûrette

Bunların başlarına taç neden
Bizde bu fakr ü ihtiyaç neden

Var idi bir eşek ferâsetlû
Hem ulu yollu hem kıyâsetlû

Bizim ulu işimiz odûndur
Od uran içimizde o dûndur

Duttu yüz derd ile zaîf eşek
Zâr ü dil-haste vü nahîf eşek

Varayın ben de buğda işleyeyin
Anda yaylayup anda kışlayayın

Gezerek gördü bir göğermiş ekin
Sanki tutardı ol ekin ile kin

Aşk ile depti girdi işelemeye
Gâh ayaklayu gâh dişlemeye

Ekin ıssı...
Ağaç elinde azm-i râh etti

Daneden gördü yer pâk olmuş
Gök ekinliği kara hâk olmuş

Yüreği sovumadı sövmek ile
Olmadı eşeği dövmek ile

Bıçak çekti kodu ayruğunu
Kesti kulağını vü kuyruğunu

Kaçar eşşek acıyarak canı
Dökülerek yaşı yerine kanı

Uğrayu geldi pîr eşeği nagâh
Sordı hâlini kıldı dert ile âh

Batıl isteyü haktan ayrıldım
Boynuz umdum kulaktan ayrıldım.

Şair Şeyhî

  1. MÜNASEBET-İ HİKAYET
  2. Bir eşek var idi zâif ü nizâr
    Yük elinde kat’i şikeste vü zâr
  3. Gâh odunda vü gâh suda idi
    Dün ü gün kahr ile kısuda idi
  4. Ol kadar çeker idi yükler ağır
    Ki teninde tü komamışdı yağır
  5. Nice tü kalmamışdı et ü deri
    Yükler altında kana batdı deri
  6. Eydür idi gören bu sûretlu
    Tan degül mi yürür sünük çatlu
  7. Dudağı sarkmış u düşmiş enek
    Yorılur arkasına konsa sinek
  8. Toğranur idi arpa arpa teni
    Gözi görince bir avuç samanı
  9. Kargalar dirneği kulağında
    Sinegün seyri gözi yağında
  10. Arkasından alınsa pâlanı
    Sanki it artuğıydı kalanı
  11. Bir gün ıssı ider himâyet ana
    Ya’ni kim gösterür inayet ana
  12. Aldı pâlanını vü saldı ota
    Otlayurak biraz yüridi öte
  13. Gördi otlakda yürür öküzler
    Odlu gözler ü gerlü göğüzler
  14. Sömürüp eyle yirler otlağı
    Ki çekicek kılın tamar yağı
  15. Boynuzı ba’zısınun ay bigi
    Kiminün halka halka yay bigi
  16. Böğrişüp çün virürler âvâze
    Yankulanurdı tağ ü darvâze
  17. Har-ı miskîn ider iken seyrân
    Kaldı görüp sığırları hayrân
  18. Geh yürürler ferâgat ü hoş-dil
    Gâh yaylâ vü kışla geh menzil
  19. Ne yular derdi ne gâm-ı pâlân
    Ne yük altında haste vü nâlân
  20. Acebe kalur u tefekkür ider
    Kendü ahvâlini tasavvur ider
  21. Ki birüz bunlarunla hilkatde
    Elde ayakda şekl ü sûretde
  22. Bunlarun başlarına tâc neden
    Bize fakr ü ihtiyâc neden
  23. Bizi ger arpa ok u yây itdi
    Bunlarun boynuzun kim ay itdi
  24. Didi bu müşkilümi itmez hal
    Meger ol bir falân har-i a’kal
  25. Var idi bir eşek firâsetlû
    Hem ulu yollu hem kiyâsetlû
  26. Çok geçürmiş zamâneden çağlar
    Yükler altında sızırup yağlar
  27. Nûh Peygamber’ün gemisinde ol
    Virmiş İblîse kuyruğıyla yol
  28. Dir imiş ben döşedimdüm döşeği
    Dirilürken ölüp ’Üzeyr eşeği
  29. Hoş-nefesdür diyü vü ihl ü fasîh
    Hürmet eyler imiş humâr-ı Mesîh
  30. Kurd korkar idi kulağından
    Arslan ürker idi çomağından
  31. Ol ulu katına bu miskîn har
    Vardı yüz sürdi didi iy server
  32. Sen eşekler içinde kâmilsin
    Âkıl ü şeyh ü ehl ü fazılsın
  33. Anda k’ıslâh ide tapun şer ü şûr
    Har-î Deccâle diyeler ker ü kûr
  34. Menzil-i mü’minîne rehbersin
    Merkeb-i sâlihîne mazharsın
  35. Nesebündür mesel hatîblere
    Nefesün hoş gelür edîblere
  36. Sen eşeksin ne şek hakîm-i ecell
    Müşkilüm var keremden itgil hall
  37. Bugün otlakda gördüm öküzler
    Gerüben yürür idi göğüzler
  38. Her biri semîz ü kuvvetlü
    İçi vü taşı yağlu vü etlü
  39. Niçün oldu bulara enzâni
    Bize bildür şu tâc-ı sultanî
  40. Yok mıdur gökde bizüm ılduzumuz
    K’olmadı yir yüzinde boynuzumuz
  41. Her sığırdan eşek nite ola kem
    Çün meseldür ki dir benî âdem
  42. Har eger hâr ü bî-temîz oldı
    Çünkü yük tartar ol azîz oldı
  43. Bâr-keşlikde çün bizüz fâik
    Boynuza niçün olmaduk lâyık
  44. Böyle virdi cevâb pîr eşek
    K’iy bilâ bendine esîr eşek
  45. Bu işün aslına işit illet
    Anla aklunda yog ise kıllet
  46. Ki öküzi yaradıcak Hallâk
    Sebeb-i rızk kıldı ol Rezzâk
  47. Dün ü gün arpa buğday işlerler
    Anı otlayup anı dişlerler
  48. Çün bular oldu ol azîze sebep
    Virdi ol izzeti bulara Çalab
  49. Tâc-ı devlet konıldı başlarına
    Et ü yağ toldı iç ü taşlarına
  50. Bizüm ulu işimüz odundur
    Od uran içümüze o dûndur
  51. Bize çokdur hakîki buyrukda
    Nice boynuz kulağ u kuyruk da
  52. Döndi yüz derd ile zaîf eşek
    Zâr ü dil-haste vü nahîf eşek
  53. Didi sehl ola bu işün aslı
    Çünki şerh oldı bâbı vü faslı
  54. Varayın ben de buğday işleyeyin
    Anda yaylayup anda kışlayayın
  55. Nice yiyem odun ile letler
    Bulayın buğday ile izzetler
  56. Gezerek gördi bir gögermiş ekin
    Sanki dutardı ol ekin ile kîn
  57. Aşk ile değdi girdi işlemeğe
    Gâh ayaklayu gâh dişlemeğe
  58. Arpa gördi gögermiş aç eşek
    Buldı cân derdine ilâç eşek
  59. Değme kerret ki şevk ile karvar
    Toprağın bile götürür harvar
  60. Eyle yidi gök ekini terle
    Ki gören dir zihî kara tarla
  61. Yiyürek toydı karnı çağnadı
    Yuvalandı vü biraz ağnadı
  62. Başladı ırlayup çağırmağa
    Anup ağır yükin ağırmağa
  63. Dimiş ol âdemî ki hoş-demdür
    Niam oldukda bî-nagam gamdur
  64. Pes idüp cûş içinde eşvâkı
    Rast düzdi nevâ-yı uşşâkı
  65. Çeker âvâze tîz ider perde
    Hoş ser-âğaz ider muhayyerde
  66. Nice düzmek ki bozdı âhengi
    Perdesin açdı ol cihân nengi
  67. Çıkarur har çün enker-ül esvât
    Ekin ıssına arz olur arasât
  68. Ağaç elinde azm-i râh itdi
    Tarlasını göricek âh itdi
  69. Dâneden gördi yiri pâk olmış
    Gök ekinliği kara hâk olmış
  70. Yüreği sovumadı söğmeg ile
    Olımadı eşeği dögmeg ile
  71. Bıçağın çekdi kodı ayruğını
    Kesdi kulağını vü kuyruğını
  72. Kaçar eşşek acıyaruk cânı
    Dökilüp yaşı yirine kanı
  73. Uğrayu geldi pîr eşek nâgâh
    Sordı hâlini kıldı derd ile âh
  74. Yermürü inleyü didi iy pîr
    Har-ı rûbâh bigi pür-tevzîr
  75. Bâtıl isteyü haktan ayrıldum
    Boynuz umdum kulakdan ayrıldum
  76. Benem ol gâm yükinde har-ı leng
    Gussalar balçığında vâlih ü deng
  77. Ne yüküm bir nefes giderici var
    Ne biraz çekmeğine yarıcı var
  78. Har gedây-iken arpaya muhtâç
    Gözedürem k’urıla başuma tâc
  79. İster iken halâldan rûzî
    Varım itdüm haramîler rûzî
  80. Ger tonuzlara olmaya buyruk
    Âh gitdi kulağ ile kuyruk
  81. Hükm-i sultâna k’ola pâyende
    Çarh çâkerdürür felek bende
  82. Kim ola bâri bir iki eclâf
    K’ide tevk-i pâdişâha hilâf
  83. Şâh kahrı ne’ûzü-billâh eger
    Çarh baş çekse ide zîr ü zeber
  84. Göklere irdi nâle vü feryâd
    Dâd iy pâdişâh-ı âdil dâd
  85. Şeyhî uzatma nâle vü âhun
    Nüktedândur bilür şehen-şâhun
  86. Ger inâyetden istesen tevfîr
    Kılma devlet duâsını taksir
  87. Nice kim bu zamâne-i nâ-sâz
    Câhile nâz vire ehle niyâz
  88. Ne kadar kim cihân-ı bî-ihlâs
    Ârifi hâric ide âmiyi hâs
  89. Ol şehün işi izz ü nâz olsun
    Düşmeninün gam ü niyaz olsun
Listeye geri dön