İnsanlık Ölçüleri

Nice insan vardır ki, zâhirde insan ama hakîkatde şeytandır. Nice insan da vardır ki görünüşde insan ama hakîkatde hayvandır. Bunlar, nefslerini ıslâh etmeyen, kalblerini şeytânî sıfatlardan arındırmayan kimselerdir. Nefsini ıslâh ederek bâtınını da insan eden pek azdır. "Peki biz bunları nasıl ayırd edebiliriz?" diye merâk edenlere şöyle bir takım ölçüler verebiliriz :

• Nefsini ıslâh etmeyen bir kimse fakirlik hâlinde hasedçi ve tamahkâr olur. Nefsini ıslâh etmiş olan kişi ise fakirlik hâlinde kanâatkâr ve mütevekkil olur. 

• Nefsini ıslâh etmeyen bir kimse zenginlik hâlinde ya cimri ya da müsrif olur. Nefsini ıslâh etmiş olan kimse ise zenginlik hâlinde cömert ve hayırsever olur. 

• Nefsini ıslâh etmemiş olan bir kimse eline güç ve kuvvet geçince zâlim,  müstebid ve intikamcı olur. Nefsini ıslâh etmiş olan kimse ise eline güç geçince âdil, insaflı ve müsâmahakâr olur. 

• Nefsini ıslâh etmemiş olan bir kimsenin başına bir belâ gelse hemen isyân eder, herkese hâlinden şikâyet eder. Nefsini ıslâh etmiş olan kimsenin başına bir belâ gelse sabreder ve hâline râzı olur. 

• Nefsini ıslâh etmemiş olan bir kimseyi kızdırsalar hemen ağzını bozar, çirkin çirkin sözler söyler. Nefsini ıslâh etmiş olsan kimseyi kızdırsalar gayzını yutar, edebini muhâfaza eder. 

• Nefsini ıslâh etmemiş olan bir kimse, şöhret sâhibi olsa hemen gururlanır, kibirlenir, herkesi hakîr görmeye başlar. Nefsini ıslâh etmiş olan bir kimse şöhret kazansa yine eskisi gibi mütevâzı' ve mahviyyetkâr olur.