İsti'âze ve İnsân-ı Kâmil

"َاعُوذُ بِاللهِ مِنَ ٱلشَّـيْطَانِ ٱلــرَّجِيمِ e'ûzübillahimineşşeytânirracîm" zâhiren "rahmet-i ilâhîden kovulmuş şeytândan Allah'a sığınırım" demekdir, bâtınen ise "Nefsi emmârenin tuzaklarından kurtulmuş ve merâtib-i vücûdu kendisinde toplamış olan insan-ı kâmile sığınırım" demekdir. 

Eğer “Allah” lafzının zikrinden “insân-ı kâmil”in murad edilmesindeki hikmet nedir? diye sorulursa “Allah ile kulu arasındaki münâsebet ancak insân-ı kâmil ile olabilir. Bunun için “Meslek-i Muhâmmedî”ye giren bir sâlik, kitâbının sayfalarını, akıl ve beden diliyle kavlî, hâl diliyle de fiilî olarak okumaya teveccüh ettiği vakit maddî ve ma'nevi sûretlerde, şeytânın hîlelerinden insân-ı kâmile yapışması her halde lâzım ve zarûrîdir. Tâ ki insân-ı kâmil vasıtasıyla Allah ile kulları arasında bir münâsebet hâsıl olabilsin. Böylece elfâz dolu sayfaların kapıları açılarak, “kalb”, “sır” ve “rûh” levhalarından letâifler okuyabilsin. Bundan bilindi ki, sâlikin “ism-i a'zam” ile bağlantısı ancak “insân-ı kâmil” ile olur. Yani sâlikin "zât-ı mutlak" olan Allah’a yakınlığı ancak insân-ı kâmil vâsıtasıyla ism-i a'zama ulaşmasından sonradır. “Allah’ın ipine yapışınız” âyet-i kerîmesi ile de bu ma'nâya işaret edilmişdir. “Allah’a yaklaşmağa vesîle arayın” âyet-i kerîmesi de bu ma'nâyı te'yîd eder. Yine “Ehline sorunuz” ma'nâsına gelen “Zikir ehline sorunuz” âyet-i kerîmesi de bu ma'nâyı te'kîd eder.  

“Eûzü” kelimesinin kökü, “avz” dır. “Avz”, rüzgarın getirdiği toz-toprakdan, selin taşıdığı çer-çöpden insanın kendini korumak için sığındığı şeye denir. İşte insân-ı kâmil, bu sığınakdır. Çünkü sâlik, seyr-i sülûkünde yani ma'nevî yolculuğunda şeytânın elinden kurtuluş çârelerini kendi başına bulamaz. Ancak insân-ı kâmil olan bir mürşidin yardımı ile kurtulabilir.