Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil - Mustafa Râsim Efendi

Tanıtacağım bu eser, hakîkaten müstesnâ bir eserdir. Zîrâ müellif, bu muazzam eseri meydana getirebilmek için kırk yıldan fazla çalışmış, bu müddet zarfında büyük sôfîlerin ve âriflerin eserlerini gözden geçirmiş, üç bin civarında tasavvufî tabiri bir araya getirmişdir. Böylece eser, bir tasavvuf lugati olmanın çok ötesine geçmişdir zîrâ her bir tabir ehlullahın îzâhlarıyla tarif edilmiş, yani âdetâ âriflere tarif ettirilmişdir.

Peki kimdir bu ârifler? Başda Şeyhü'l-Ekber Muhyiddin İbn Arabî Hazretleri olmak üzere, Sadreddîn Konevî, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Molla Câmi, İbn Fârız, Niyâzî Mısrî, Muhammed Üftâde, Azîz Mahmûd Hüdâyî, Fazl-ı İlâhî Osman Efendi, İsmâil Hakkı Bursevî ve emsâli evliyâullah. Müellif bu zevât arasında en çok Bursevî Hazretlerinin eserlerinden yararlanmış, O'nun otuz civârında eserinden iktibaslar yapmış, hangi eserinden iktibas yapdıysa onu da maddenin sonunda belirtmişdir.

Eserin en önemli husûsiyyetlerinden biri de, bazı tabirlerin ayrı ayrı maddeler halinde defalarca yazılmış olmasıdır. Meselâ insan, kalb, nefs, akıl, vücûd, tecellî, vahdet gibi ıstılâhlar için ayrı ayrı iktibaslar yapılmış, uzun uzun îzâhlar verilmişdir. Böylece okuyucuya oldukça geniş bir ufuk açılmışdır. Zâten bu gibi ıstılâhları iki satırla îzâh etmek mümkün değildir. Sebeblerini daha önce anlatmışdık.  

Eserin yazıldığı dönemde Arap harfleri kullanıldığı için asıl metin, hurûf-i hecâ sırasına göredir yani Arap harflerine göre tertîb edilmişdir. Eseri latin harflerine çevirerek yayınlayan zât, günümüz okuyucusuna kolaylık olmak üzere, kitabın başına şimdiki alfabeye göre bir fihrist eklemişdir ki bu çok faydalı olmuşdur. Böylece dileyen Arap harflerine göre dileyen Latin alfabesine göre aradığını kolayca bulabilecekdir.

Eser, tasavvufî metinlerle haşır neşir olanlar ve tasavvufu hakkıyla öğrenmek isteyenler için bulunmaz bir nimet, paha biçilmez bir hazîne mesâbesindedir. Büyük bir gayret ve emek mahsûlü olan bu çalışmayı hazırlayanı da yayınlayanı da tebrik etmek gerekir.

Şunu da belirtmeden geçmeyelim. Bu eser herkesin işine yaramayacakdır. Zîrâ eserin dili günümüz insanı için oldukça ağırdır. Sebebi de açıkdır. Zîrâ kullanılan metinlerin çoğu 16. ve 17. yüzyıldandır.

Siz şimdi bu eseri nasıl temin ederim diye bakarsanız, kitabın piyasa mevcûd olmadığını görüp üzüleceksiniz. Ama durun üzülmeyin. Bu eseri elde etmenin çok kolay bir yolu var. Yök'ün Tez bölümüne girip, basit bir aramayla, meselâ arama çubuğuna, "ıstılahat" yazarak, "Tasavvuf istilahları literatürü ve Seyyid Mustafa Rasim Efendi'nin Istılahat-ı İnsan-ı Kamil'i başlıklı doktora tezini buldunuz mu mesele kalmaz. Zîra oradan bu eseri PDF olarak indirme imkânınız var. Bu imkânı kaçırmayın derim.