Kahvehâne Meselesi

Kahve alışkanlığının yaygınlaşması ile ilk kahvehâneler 16. asırda Şam'da ve Kâhire'de açılmışdır. İstanbul'daki ilk kahvehânenin açılışı ise 16. yüzyılın ortalarındadır. Kânûnî Sultan Süleyman zamânında sayıları elliye ulaşan kahvehâneler zamanla bini geçmiş, 19. yüzyılda ise iki bine ulaşmışdır.

Kahvehânelerin hızla yaygınlaşmasının en önemli sebebi, kahve keyfinden de öte, her kesimden insanların ahbâb u yârânı ile ev hâricinde tekellüfsüzce bir araya gelerek rahatça sohbet edebilmesine imkân vermesidir. Bu yönüyle ictimâî bir ihtiyâca cevap veren  kahvehâneler, ne yazık ki zamanla bozulmuş ve çoğu ya işsiz güçsüz takımının toplandığı tembelhânelere, ya ehl-i keyfin türlü türlü oyunlarla hoşça vakit geçirdiği lu'bhânelere, ya afyonkeşlerin toplandığı esrarhânelere, ya kumar mübtelâlarının toplandığı kumarhânelere, ya da dedikodu ve laklâkiyyatdan başka bir şey bilmeyen gevezelerin ve müfsidlerin doldurduğu gıybethânelere ve fitne-fesad yuvalarına dönüşmüşdür. Nitekim bu gibi sebeblerden dolayı kahvehânelerin zaman zaman yasaklandığı da bilinmekdedir.

16.yüzyılda yaşamış olan büyük mürşidlerimizden Seyyid Seyfullah Hazretleri kahvehânelerin daha o zaman bile ne kadar tefessüh etmiş olduklarını bakın nasıl beyân etmişdir :


Oldukça uzun olduğu için sadece bazı beytlerini aldığımız bu manzûme o devirde kahvehânelerde boşa vakit geçiren halkın ahvâlini pek güzel îzâh etmekdedir. 
Bundan yüzyıl kadar önce yaşamış olan âriflerden Topçuzâde Mehmed Ârif Bey de, o devrin kahvehâneleri hakkında bir yazı yazmış ve başlığını "Mezbaha-i Ahlâkiyyeler yâhud Kahvehâneler" koymuşdur. Sadece yazının başlığı bile kahvehânelerin ne kötü yerler hâline geldiğini göstermeye yeter.

Osmanlı asırları boyunca bütün memlekete yayılan ve pek revaçda olan kahvehâneler Cumhuriyet döneminde de gözden düşmemiş aksine daha da yaygınlaşmışdır. Bugün ülkemizde yedi yüz bin civarında kahvehâne olduğu tahmîn edilmekdedir. Bunların bir kısmı elbette ihtiyâcımız olan mekânlardır ancak çoğu ya bütün gün boş boş oturulan, ya sabahdan akşama kadar dedikodu yapılan, ya gizli gizli kumar oynatılan, ya da diğer muzır faaliyetler için kullanılan yerlerdir.

Peki acabâ biz neden kahvehânelere bu kadar düşkünüz? Niçin paha biçilmez zamânımızı kahvehânelerde ve kafeteryalarda, dedikoduyla, tavlayla, bilardoyla ya da iskambil oyunlarıyla geçirmeye bayılıyoruz? Milyarları versek bir dakîkasını bile geri alamayacağımız ömrümüzü niçin internet cafelerde oyun oynayarak harcıyoruz?

Sebebi şu ki, şeytân, insanı dâimâ tembelliğe, rahat düşkünlüğüne, oyuna ve eğlenceye teşvîk eder. Nefs-i emmârenin en çok hoşlandığı şeyler de bunlardır. Memleketimizde kahvehânelerin ve oyun salonlarının bu kadar revaçda olmasının sebebi budur. Nefsimizi sılâh etmediğimiz müddetçe tembellikden de oyuna ve eğlenceye düşkünlükden de kurtulamayız. Tembellikden, oyun ve eğlenceden kurtulamadığımız müddetçe de, dünyâda da ukbâda da felah bulamayız. Zîrâ bütün kazançlar çalışmaya bağlıdır. Tembellerin ise pişmanlıkdan başka nasîbleri yokdur.