Karagöz Oyununun Tasavvufî Remzleri

Memâlik-i Acem'den Küşter nâm bir beldede gencîne-i vücûddan behrever olup bu diyar-ı nüzhet-medâra sâye-figen nüzûl oldukda Kara Şeyh Mahallesi denmekle ma'rûf mahallede ikâmet eder. Cezbe-i 'azîm sâhibi ve zeyl-i kerâmât-ı 'aliyye sâhibi müstecâbu'd-da've olmakla civârında olan germâbeye kudüm-zen-i duhûl olup bazı âsâr-ı kerâmet-nümâları safha-yı kalb-i ruham-ı halvetde bedîddir. Cennet-karâr merhûm Gâzî Hudâvendigâr'ın, evâhir-i devr-i saltanatlarında müteveccih-i dâr-ı bekâ olup mahalle-i merkûm hâricinde Sultân Orhan hadîkası mukâbelesinde bir sahada medfûn ve merkadine nazır bir 'ayn-ı cârî olup subh u mesâ ebnâ-yı sebîli iskâdadır.

Karagöz oyunu, vahdet-i vücûdu gösterir. Sahne, kâinâtın remzidir. Yanan kandil veyâ meş'alenin şu'lesi, hayâtın yani canlılığın remzidir. Karagözcünün görünmemesi, Cenâb-ı Hakk'ın gözlerden nihân olmasına remzdir. Ne Karagöz'de hayat vardır ne de Hacivat'da, hepsini Karagöz'cü oynatır. Nasıl ki, ne sende can var, ne bende. Senden, benden konuşan, konuşturan Hakk Teâlâ Hazretleridir ama birimizin sesi Karagöz gibi çıkar, öbürünün sesi Hacivat gibi. Perdenin dört köşe olması dört iklîme işâretdir, dört mevsime işâretdir, dört kitâba işaretdir. 

Karagöz oynatanlar, ilimden irfândan bî-behre olan sıradan insanlar değillerdi. Hattâ Karagöz'ü, bazı tekke şeyhleri yani irşâda me'mûr olan zevât oynatırlardı. Zâten Karagözcülerin pîri de Şeyh Küşterî Hazretleri'dir. Kabri Bursa'da idi. Bir gecede yıkmışlar, yerine fotoğrafçı dükkânı yapmışlar. Fakîr, gitmiş, ziyâret etmişdim. Akşamdan türbe idi, sabahleyin fotoğrafçı dükkânı olmuş.