Mecmûatü'z-Zarâif Sandûkatü'l-Maârif - Yahyâ Âgâh Efendi

Eserin müellifi Yahyâ Âgâh Efendi, Tarîk-i Kâdiriyye ile Nakşbendiyye'yi mecz etmiş olan Tarîk-i Zenbûriyye meşâyinden olup, İstanbul'un Davudpaşa semtindeki Erdi Baba Dergâhının postnişînlerindendir. Bu eseri, turuk-i aliyyeye mahsûs bir takım kıyâfetlerin ve eşyâların şekillerini ve sembollerini îzâh etmek için yazmışdır. Eserde tarîkat âdâbına dâir bahisler de vardır.

Eserin iki yazma nüshası tesbit edilmiş, merhûm Mehmed Tayşî Bey, bu yazmalardan istifâde ile eseri latin harflerine aktarmış ve yayınlatmışdır. Eser farklı tarihlerde farklı yayınevleri tarafından yayınlanmışdır. Ocak Yayınevi 2002 tarihinde, "Tarîkat Kıyâfetlerinde Sembolizm" başlığıyla, Sufi Yayınları 2006 yılında, "Tarîkat Kıyâfetleri" başlığıyla, Hassa Yayınevi ise 2014 yılında "Osmanlılarda Tarîkat Kıyâfetleri ve Sembolleri" alt başlığıyla yayınlamışdır.

Eserin bölümlerine gelince. Müellif önce tâc-ı şerîfin ma'nâsını ve remzlerini îzâh etmiş, pek çok tarîkin tâclarına dâir husûsiyyetleri beyân etmişdir. Bu bölüm, eserin en uzun bölümüdür, yaklaşık kitabın üçte biri kadardır. Sonraki bölümde hırka, haydariye, destegül, tennûre, kemer gibi bir takım kıyâfetler ele alınmışdır. Diğer bir bölümde ehl-i tarîk tarafından kullanılan nevbe, halîle, kudüm gibi çalgılardan bahsedilmişdir. Başka bir fasılda, asâ, seccâde, post, sancak, teber gibi eşyâların ne ma'nâya geldiği îzâh edilmişdir. Nihayet son bölümde tarîkat âdâbından bahsedilmiş ve halvet, uzlet, riyâzat, inhinâ, muânaka, musâfaha, el öpme, dârda durmak gibi meseleler îzâh edilmişdir.

Bugün artık târihe mâl olmuş olan bu kıyâfetlerden ve eşyâlardan alınacak ders şudur. Tarîkat, kıyâfetle, şekille, merâsimle olmaz, bunlar ancak birer remzdir, semboldür. Mühim olan bunların işâret etdiği ma'nâlara sâhib olmakdır. Âdâba dâir husûslar da böyledir. Onları körükörüne taklîd etmek bir fayda vermez, bütün mesele onların hakîkatine nüfûz edebilmekdir, hakkını verebilmekdir.