Mir'âtü'l-Ahlâk - Şeyh Şemseddîn-i Sıvâsî

21 Ekim 2020 tarihinde yayınlanmıştır.

Tasavvuf

Büyük mürşidlerimizden Şeyh Şemseddîn Sıvâsî Hazretlerinin "Mir'âtü'l-Ahlâk/Ahlâk Aynası" adını verdiği bu eseri, tasavvufun en temel meselesi olan tehzîb-i ahlâk yani ahlâkı güzelleştirmek hakkındadır. Bilindiği gibi, sôfîler, insanı birbirine zıd iki kuvvetin mücâdele alanı, harb sahâsı olarak görürler. Bu iki kuvvetden biri nefs, diğeri rûhdur. Nefsin askerleri, kötü huylar, rûhun askerleri ise iyi huylardır. İnsanın kurtuluşu, rûhun nefse gâlib gelmesine yani iyi huyların, güzel ahlâkın ağır basmasına bağlıdır. İnsânın da îmânın da kemâli, ahlâkının kemâliyledir. İşte bu yüzden, bütün mürşidler, hep ahlâkı düzeltmek için uğraşmışlar, kendilerine mürâcaat eden tâliblere de bunun için çâreler sunmuşlardır.

Ahlâkı düzeltebilmek için, önce hangi huyların kötü hangilerinin iyi olduğunu bilmek, sonra kötü huyların iyi huylara nasıl dönüştürülebileceğini anlamak gerekir. İşte bu eser, bize bu bilgileri vermekde, üstelik de bunları kuru bilgiler olarak değil, hikâyelerle, menkıbelerle, misâllerle teyid ederek, gözümüzün önüne getirmekdedir.

Nitekim Hazret-i Şeyh, eserin bu husûsiyyetini şöyle beyân buyurmuşlardır :

Bihamdillâh bu dem Mir'ât-ı Ahlâk
Tamâm oldu bi feyz-i Rabb-i Hallâk
Bunu mir'ât-ı sûret sanma yârâ
Bu sîret gözgüsüdür ey dilârâ
Bu mir'âta bakarsan sâdıkâne
Veriser çehre-i cândan nişâne
Eğer hüsnün zuhûr ederse cânâ
Sebâtın eylegil Hakk'dan temennâ
Ve ger gösterse 'aksinden 'alâmet
Sana lâzım durur tebdîl-i sîret
Ki bununladır insânın kemâli
Bu mir'âtimle tezyîn et cemâl

Bu beyânâtdan da anlaşılacağı üzere, eser, okuyucuya bir ayna tutmakda ve bu sûretle kişinin kendisinde bulunan kötü huyları tanıması sağlanmakdadır. Nasıl ki bildiğimiz aynaya bakarak, sûretimizde yani dış tarafımızda bir çirkinlik olup olmadığını anlıyor ve kendimize çeki düzen veriyorsak, Hazret'in tutduğu bu aynaya bakarak da iç tarafımızdaki kusurları görüp, sîretimizi düzeltmek için gayret edebiliriz.

4520 beyitlik bu muhteşem eser yirmi bölüme ayrılmışdır. Bu yirmi bölümden onu kötü ahlâka, onu da bunların zıddı olan güzel ahlâka dâirdir. Şöyle ki : 

Ölümü hatırlamak * Uzun emel beslemek
Kanâat * Hırs
Tövbe ve Mücâhede * Şehevât
Tevâzu * Ucub ve Kibir
Rızâ * Hased
İhlâs * Riyâ
Şükür * Küfrân-ı Nimet
Cömertlik * Cimrilik
Muhabbet * Düşmanlık
Nefs muhâsebesi * Gaflet

Her mevzunun, âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler ışığında ele alındığı bu kıymetli eserde, Mesnevî-i Şerîf'den ve İhyâ-yı Ulûmüddîn'den de bir çok iktibaslar vardır. 

Benim elimdeki nüsha, Birgül Toker tarafından hazırlanmış ve Türkiye Diyânet Vakfı tarafından yayınlanmış olup, kitabın giriş kısmında gerek müellif hakkında gerekse eser hakkında oldukça uzun açıklamalar vardır. Matbu nüshaya ulaşamayacak olanlar için şöyle bir kolaylık da var. Eserin tamâmını şu bağlantıdan okuyabilir, ya da dilerseniz PDF olarak indirebilirsiniz.

Kişiyi sû-i ahlâkı yakar nâr-ı kasâvetle
Güzel huy iki 'âlemde sa'âdet şâdümanlıkdır
Listeye geri dön