Muhabbet, Aşk ve Aşkda Veleh Makâmı

Muhabbet, Kur`ân'da vardır. Meselâ,

"قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ / Kul in küntüm tuhibbûnallâhe fettebi'ûnî yuhbibkümüllâhu ve yağfir leküm zünûbeküm, vallâhu gafûrun rahîm" âyet-i kerîmesinde Allah "Habîbim söyle kullarıma, eğer beni seviyorlarsa sana tâbi olsunlar ki ben de onları seveyim" buyuruyor. 

Diğer bir âyet-i kerîmede "وَمِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللّهِ أَندَاداً يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللّهِ وَالَّذِينَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلّهِ / Ve minen nâsi men yettehızü min dûnillâhi endâden yuhibbûnehüm ke hubbillâh, vellezîne âmenû eşeddu hubben lillâh"

"Hubb", sevgi demekdir, "eşeddu hubb", şiddetli sevgi demekdir. Şiddetli sevgiye aşk derler. Aşkın da dereceleri vardır. Meselâ bir veleh makâmı vardır. Bu makâma gelen âşık eğer kâdının eline düşerse kâdı o âşıkın katline hüküm verir. Veleh makâmına gelen âşık, nereye bakarsa sevgilisini görür. Hallâc-ı Mansûr'un "Ene'l-Hakk" mes'elesi de budur. Veleh makâmının tarifi de şöyledir. Meselâ muhârebe zamânında evlâdını kaybeden bir ana, muhârebeden sonra hangi çocuğu görse hep kendi çocuğu zanneder. İşte veleh makâmındaki âşık evlâdının hasretiyle yanan böyle bir anaya teşbîh edilebilir.

"Levlâke levlâk lemâ halaktü'l-eflâk / Habîbim! Eğer sen olmasaydın kâinâtı yaratmazdım" hadîs-i kudsîsi de muhabbeti gösterir. Bazı ulemâ bu hadîse mevzû demişlerdir. Elfâzı mevzû alabilir ama ma'nâ bakımından mevzû değildir.