Sabrın Dereceleri ve Sabrı Terketmenin Hikmeti
26 Ocak 2020 tarihinde yayınlanmıştır.
İnsanların belâlar karşısındaki tavrı bir kaç türlüdür :
- Kimisi başına en küçük bir belâ hattâ hoşuna gitmeyen en ufak bir şey geldi mi hemen şikâyet etmeye başlar. Hava soğuk olsa şikâyet, hava sıcak olsa yine şikâyet eder. Yağmur yağar şikâyet eder, rüzgar eser yine şikâyet eder. Böyle yapanlar hem sabırsız, hem de Hakk'ın kazâsına rızâ göstermeyen kimselerdir ki bunda Cenâb-ı Hakk'ın irâdesine itiraz ve takdîrine saygısızlık vardır. Gâfillerin, câhillerin ve îmân nûru çok zayıf olanların mertebesi budur.
- Bazısı da ufak tefek belâlara sabreder, şikâyet etmez ama büyük belâlar gelince dayanamaz ve şikâyete başlar. Şikâyet etmese de içinden itiraz eder. "Bu belâ neden beni buldu? Ben bunu hak edecek ne yapdım?" der. Bu da edebe uygun bir hâl değildir. Çünkü bunda da Cenâb-ı Hakk'ın irâdesine karşı bir itiraz vardır. Bu mertebe sabrı kıt olan, îmânı nûru kuvvetli olmayan mü'minlerin mertebesidir.
- Bazıları da büyük de olsa belâlara sabrederler, halka bir şikâyetde bulunmazlar, ama zaman zaman belânın şiddetine dayanamayıp, Allah'a yalvarmaya, o belâdan kurtulmak için Allah'dan yardım istemeye başlarlar. Gerçi bu da, kazâya rızâ göstermemekdir, Allah'a tam ma'nâsıyla teslîm olmamakdır ama şikâyetin kullara yapılmaması şartıyla öncekilerden daha yüksek bir mertebedir. Bu mertebe, sâlihlerin mertebesidir.
- Bazısı da, başına gelen belâlardan dolayı halka şikâyetde bulunmadığı gibi Allah'a da şikâyetde bulunmaz. Hattâ başına gelenlerden ötürü içinde bir burukluk da hissetmez yani kazâya tam ma'nâsıyla rızâ gösterir, Allah'a tam bir teslîmiyyetle bağlanır. Hattâ "Ben bundan daha kötüsünü hak etmişdim, Allah bana merhamet etti" der ve başına gelen belâ için Allah'a hamd eder. Sabrın bu mertebesi, evliyâullahın mertebesidir. "Nârın da hoş, nûrun da hoş, kahrın da hoş, lutfun da hoş" diyenler bunlardır.
Demek ki, bir insanın sabırlı olup olmadığını anlamak için, o kimsenin başına gelen belâlardan dolayı halka şikâyetde bulunup bulunmadığına bakmak lâzımdır. Eğer şikâyet ediyorsa, sabırsız, şikâyet etmiyorsa sabırlıdır. Sabırlı bir insanın ne derece sabırlı olduğunu anlamak için de, başına gelen belâlara rızâ gösterip göstermediğine bakmak lâzımdır. Şikâyet etmediği halde belâya rızâ göstermiyorsa, sabrı kıt, mertebesi düşük, şikâyet etmediği gibi, belâya rızâ da gösteriyorsa, sabrı çok, mertebesi yüksekdir.
Yalnız burada çok mühim bir incelik vardır. Eğer kul her belâya sabreder, hiç sesini çıkarmaz, hattâ Allah'a da bir şikâyetde bulunmazsa, sabır Allah ile kendisi arasında bir perde olur. Zîrâ kulun belâdan Allah'a şikâyet etmemesi demek, Hakk'ın yardımından müstağnî kalması yani Allah'ın yardımına ihtiyâcı yokmuş gibi durması demekdir ki bu da edebe mugâyirdir yani Allah'a karşı bir saygısızlıkdır. Kula yakışan yeri geldiğinde sabrettiği gibi yeri geldiğinde de sabrı terkederek acizini itiraf etmek ve Allah'dan yardım istemekdir. Bu yüzden, ârifler, çok sabırlı oldukları halde, zamânı geldiğinde sabrı terketmesini de bilirler. Nitekim peygamberler de böyle yapmışlardır. Sabrın timsâli olan Eyyûb aleyhisselâmın duâsı bunun en güzel misâlidir. Eyyûb Peygamber, hasta olduğunda hiç şikâyet etmedi. Fakat o sabrettikçe hastalığı daha da arttı. Öyle bir an geldi ki, artık sabrı terketmesi lâzım geldi. O da acizini itiraf edip, "رَبِّ اَِنّىِ مَسَّنِىَ الضُّرُّ وَاَنْتَ اَرْحَالرَّاحِمِينَ rabbi innî messeniye'd-durru ve ente erhamür'r-rahimîn" diye duâ etti ve hastalıkdan kurtuldu. Böylece hem edebe riâyet etmiş oldu, hem de belâdan kurtulmuş oldu.
Yalnız burada çok mühim bir incelik vardır. Eğer kul her belâya sabreder, hiç sesini çıkarmaz, hattâ Allah'a da bir şikâyetde bulunmazsa, sabır Allah ile kendisi arasında bir perde olur. Zîrâ kulun belâdan Allah'a şikâyet etmemesi demek, Hakk'ın yardımından müstağnî kalması yani Allah'ın yardımına ihtiyâcı yokmuş gibi durması demekdir ki bu da edebe mugâyirdir yani Allah'a karşı bir saygısızlıkdır. Kula yakışan yeri geldiğinde sabrettiği gibi yeri geldiğinde de sabrı terkederek acizini itiraf etmek ve Allah'dan yardım istemekdir. Bu yüzden, ârifler, çok sabırlı oldukları halde, zamânı geldiğinde sabrı terketmesini de bilirler. Nitekim peygamberler de böyle yapmışlardır. Sabrın timsâli olan Eyyûb aleyhisselâmın duâsı bunun en güzel misâlidir. Eyyûb Peygamber, hasta olduğunda hiç şikâyet etmedi. Fakat o sabrettikçe hastalığı daha da arttı. Öyle bir an geldi ki, artık sabrı terketmesi lâzım geldi. O da acizini itiraf edip, "رَبِّ اَِنّىِ مَسَّنِىَ الضُّرُّ وَاَنْتَ اَرْحَالرَّاحِمِينَ rabbi innî messeniye'd-durru ve ente erhamür'r-rahimîn" diye duâ etti ve hastalıkdan kurtuldu. Böylece hem edebe riâyet etmiş oldu, hem de belâdan kurtulmuş oldu.
Ey sâlik eğer oldun isen hüzne giriftâr
Hakk zikrini et leyl ü nehâr şevk ile iksâr
Ol olur imiş zâkirinin çünki celîsi
Yanında bilüp anı hemân sıdk ile yalvar
'Arz eyle ana hâcetini söyleme gayra
Kapanır ise bir kapu ol bir dahi açar
Her işini ısmarla ana eyle tevekkül
Bir işi murâd eyler ise çün iyi yapar