Sôfî Her İşi Vaktinde Yapan Kişidir

İsmâil Hakkı Bursevî Hazretleri buyuruyorlar ki :

İbnü'l-vakt, mülâzim-i vakt demekdir. Vakt, lugatde zamandan bir mikdâra derler. Ammâ ıstılâh-ı sôfiyyede isti'dâd-ı gayr-ı me'cûlün muktezâsı olan hâle derler. Tâ'at ve şühûd ve gyrı gibi. Pes bu hâl, şuûn-i ezeliyyenin fürû'undandır. Anın içün vakitle mukayyeddir. Bundan fehm olunur ki ebü'l-vakt ibnü'l-vaktden değildir. Zîrâ ebü'l-vakt dahi gerçi bi hasebi'n-nişâne mülâzim-i vaktdir, fe emmâ ân-ı gayr-ı münkasım ile dâire-i dünyâ cemî'-i şuûn olmakla, cemî' ânâtda tasarrufu vardır. Eb gibi. Fefhem cidden. 

Velhâsıl sôfî olan kişi, ibnü'l-vakt olur. Yani her işi vaktinde eder. Ferdâya salmak ve bir işi vakt-i âhara terk eylemek şart-ı tarîkat değildir. Yani muktezâ-yı tarîkat, hâzırın hükmüne ri'âyetdir ki ta'cîldir, tesvîk ve te'hîr değildir. Pes, bu husûsda işini ferdâya salma ve murâdın ne ise bu sâ'at ve lahzada husûle getir. Zîrâ sen ki sôfî ve ehl-i tarîksin hayırlı işi te'hîr etmek senin mezhebin değildir. Onun için demişlerdir ki, "fi't-te'hîri âfât" (geciktirmede âfetler vardır). Bunda işâret vardır ki, i'tibâr, zamân-ı hâzıra ve belki nefesedir. Zîrâ mâzî ki yevm-i mîsâk ve müstakbel ki yevm-i ahiretdir. Anın içün derler ki hâlâ yevm-i mîsâkdayız, dahi o gün münkazî olmamışdır. Ve sırr-ı âhiret dahi sülûkde münderic olmakla, 'ârifin her zamânı hâzır olup, ibnü'l-vakt olur. Fefhem cidden.

'Ârife gerekdir ki, ibnü'l-vakt ola. Yani hükm-i vakt ne ise, şuğl-i tâmm göstere. Ve mâzî ve müstakbel mülâhazasından sâde-dil ola ve çeşm-i basîretin iğmaz ede. Tâ ki vakt-i merhûnu geldikde hükm-i ilâhî ne ise zuhûra gele. Zîrâ her nesne ki müecceldir, eceli geldikde defter-i vücûdu matvî olur ve hâtem-i tamâm ile hatm bulur. Yani tâife-i ehlullah ehl-i nakddir, bugünkü işini yarına komaz ve "bugün vaktim safâ ile geçsin de yarın 'ibâdet edeyim" demez. Elinden gelen 'ibâdeti yarına komayıp hemen işlemeğe çalışır. Yani namazı kılar ve Hakk'ın emr ü nehyini be-gâyet gözetir. Yoksa mânend-i gâfilîn, tevfîk-i mühimmât ve tesvîf-i 'ibâdat etmezler.