Taharetin Hakîkati

İsmâil Hakkı Bursevî Hazretleri Kitâbü'n-Netîcesinde "لَا يَمَسُّهُٓ اِلَّا الْمُطَهَّرُونَۜ lâ yemessuhû ille'l-mutahharûn" âyetini îzâh ederken buyuruyorlar ki :

Vudû' ki esbâb-ı kurbdan ve envâ'-ı tahâretdendir, sâhib-i vudû'u, vudû'u sebebiyle mahbûbiyetde derc etdi. Zîrâ vudû' vesîle-i salâtdır ki makâm-ı münâcâtdır. Eğerçi hakîkat-i tahâret tezkiye-i nefs ile olur. Zîrâ nefsin ta'allukâtı necâsât-i ma'neviyye makûlesidir. Pes, necâset-i sûriyyeden tetahhur, necâset-i ma'neviyyeden tetahhura vesîle ve necâset-i ma'neviyyeden tetahhur dahi makâm-ı kurba duhûle vesîle oldu. 

Ve burada tetahhur, tekellüf sıygasıyla vârid olmak delâlet eder ki tarîk-ı iktisâbda külfet vardır. Onun için cihâd-ı ekber denildi. Bu cihetden tarîk-ı mücâhede, ki tarîk-ı ashâbdır, mahbûb olmak lâzım geldi.

Mutahhar, ism-i mef'ûl îrâd olundu ve mütetahhir denilmedi. Zîrâ mütetahhir ve mutahharın mutahhiri Allahu Teâlâ'dır. Allahu Teâlâ'ya nisbet ile ise külfet olmaz. Pes, burada ism-i mef'ûlde ona remz vardır. Ve bunun nazîri, "اُج۪يبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذَا دَعَانِۙ فَلْيَسْتَج۪يبُوا ل۪ي"  âyetidir. Yani cânib-i Hakk'da "أَسْتَجِيبُ" denilmedi, belki istif‘âl cânib-i 'ibâdda îrâd olundu. Zîrâ isticâbet icâbetden eblağdır. Pes, Hakk’ın icâbetine mâni' olmamakla te'kîde muhtâc olmadı. İnsanın ise Hakk'a icâbete mevâni'-i kesîresi vardır. Hevâ ve nefs ve şeytân ve dünyâ gibi. Ve bu ma'nâdandır ki kevn dâimâ Allahu Teâlâ'dan 'avn taleb eder. Allahu Teâlâ ise ef'âlinde mahlûkdan isti'ânet etmek muhâldir. Ve tetahhur ile hatmden mefhûm olur ki tetahhur-i bâtın, rucû'-i hakîkînin netîcesidir. Ve rucû'-i hakîkî odur ki ma'siyet tâ'ate mübeddel ola ve tâ'at dahi ma'rifet semeresin vere ve ma'rifet dahi müşâhedede nihâyet bula. Ve bu bir makâmdır ki zâhir bâtın ile ve bâtın zâhir ile muhtecib olmaz. Nitekim hükm-i bekâ budur ki sırr-ı "اَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ elem neşrahleke"dir.