Tarîkatin Ma'nâları
11 Ekim 2018 tarihinde yayınlanmıştır.
Birden fazla ma'nâya delâlet ettiği için sık sık karıştırılan ve yanlış kullanılan kelimelerden biri de "الطريقة Tarîkat" kelimesidir. Lugatde yol ma'nâsına gelen "Tarîkat"in ıstılahda iki ayrı ma'nâsı vardır. Birincisi, Kâdiriyye, Mevleviyye, Rıfâiyye, Halvetiyye gibi, büyük bir mürşidin ictihâdı ile kurulmuş ma'nevî müesseselere işâret eder. İkincisi ise sâlikleri hakîkate götüren yol ma'nâsınadır. Bu man'âsıyla tarîkat, hem çok şumüllüdür hem de saydığımız müesseseler gibi sonradan ortaya çıkmamışdır. Hakîkate götüren yol ma'nâsıyla tarîkat, müessese olarak bildiğimiz tarîkatların özü ve hakîkatidir de diyebiliriz. Zîrâ müessese olarak bildiğimiz tarîkatların dikkat çeken tarafları olan âyinler, merâsimler ve kıyâfetler, onların zâhiridir, hakîkati değildir. Meselâ her hangi bir tarîkat müessesesinin zâhirî kaybolsa bile hakîkati devâm edebilir. Halbuki özü kaybolan bir tarîkat, âdetleriyle, merâsimleriyle, âyinleriyle ve kıyâfetleriyle ne kadar yaşatılırsa yaşatılsın artık o cansız bir beden gibidir yani ölü hükmündedir. Ölüden de kimseye bir fayda gelmez. Mevleviyyenin âyin ve kıyâfetlerinin belli bir zümre tarafından gösteri mâhiyetinde devâm ettirilmesi, bunun günümüzdeki en çarpıcı misâlidir.
Müessese olarak tarîkat, hem zamâna zemîne bağlıdır hem de muvakkatdir. Bu yüzden yüzyıllar içinde yüzlerce tarîkat zuhûr etmiş, bir çoğu da zamanla ortadan kaybolmuşdur. Hattâ öyle ki, bir çok tasavvuf târihçisi sayısı yüzlerle ifâde edilen tarîkatları nasıl tasnîf edeceğini bile şaşırmışdır. Tarîkatin hakîkatini bilenler için ise, şaşılacak bir şey yokdur zîrâ bunlar, ikinci ma'nâsıyla tarîkatın kisveleridir ve isimlerden ibâretdir. Bir insan kıyâfetini değiştirince kendisi de değişir mi? Elbette değişmez. İşte bu yüzden, müesseseler değişir, yenisi gelir, yok olur ama bu müesseselerin özü olan hakîkat hiç bir zaman değişmez ve yok olmaz.
Sûrete etme nazar sîrete bak!
Listeye geri dön
