Tekkeler ve Zâviyeler - Mustafa Kara
17 Ağustos 2021 tarihinde yayınlanmıştır.
Müellif, tekke müessesini her yönüyle ele almış, tekkeyi tarih, sanat, ilim, iktisadî hayat ve dîn bakımından ayrı ayrı değerlendirmişdir. Eserin bölümlerine gelince.
Kitabın başında tasavvufa dâir geniş bir îzâhât var. Bu bölüm, tasavvuf klasikleri üzerinde yapdığı çalışmalarla bildiğimiz Süleyman Uludağ tarafından yazılmış. Malum ya tasavvufu bilmeden tekkeyi anlamak mümkün değildir. Zîrâ tekke tasavvufun bir tezâhürüdür. Bu itibarla tasavvufun mâhiyetinin açıklanması, sôfîlerin tanıtılması, tekkenin hangi temeller üzerine kurulduğunun anlaşılması bakımından çok faydalı olmuş.
Giriş bölümü, konuya genel bir bakış ve tekkelerin fonksiyonları üzerine. Birinci bölüm, tekke-medrese münâsebetleri, ilmiye sınıfının tekkelere bakışı ve son dönemde tasavvuf öğretimi gibi konulara tahsîs edilmiş. İkinci bölümde tekkeler iktisâdî hayat bakımından değerlendirilmiş, fütüvveti, ahîlik, vakıflar gibi konular ele alınmış. Üçüncü bölüm, devlet-tekke münsâbetleri, padişahların tekkelerle alakası, Osmanlıların tekke siyâseti gibi konulara ayrılmış. Dördüncü bölümde tekkeler askerî bakımdan değerlendirilmiş, ribat, cihâd gibi meseleler ele alınmış. Beşinci bölüm sanat hakkında. Bu bölümde, tekkelerin edebiyatımıza ve sanatımıza katkıları el alınmış. Beşinci bölüm, batılılaşmanın etkileri üzerine oldukça uzun bir bölüm. Bu bölümde, bir takım cemiyetler ve yayınlar, meclis-i meşâyihin kurulması, tekkelerin ıslahı için yapılan çalışmalar ve nihâyet tekkelerin kapatılması ele alınmış. Son bölümde ise, tekkelerin kapatılmasından sonraki vaziyet anlatılıyor.
Tekke müessesesinin bu topraklardaki serencâmını başından sonuna kadar her yönüyle aksettiren bu kıymetli eseri, hepinize tavsiye ederim.
Âsumândır kubbesi hep ahterân kandilleri
En zıyâ-bahşâ kanâdîli güneşle mâhdır
Kaldırılmakla tekâyâ kaldırılmaz zikr-i Hakk
Cümle mevcûdât zâkir kâinât dergâhdır