Türkçemizde Elif
13 Ocak 2021 tarihinde yayınlanmıştır.
Biz de on asra yakın Arap alfabesini kullandığımız için lisânımızda elifle ilgili tabirler çokdur. Bazılarını buraya kaydedelim :
- Elifbâ : Elifbe de denir. Birkaç ma'nâsı vardır. Birincisi, Arap alfabesi, ikincisi Eski Türk alfabesi, üçüncüsü bu harfleri öğreten kitapçığa verilen isim, dördüncüsü bir şeyin başlangıcı, öğrenilecek bir konunun ilk kısmı demekdir.
- Elifbâ bilmez : Okuma yazma bilmez demekdir.
- Elifi bilmez : Okuma yazması yok demekdir.
- Elifi görse direk sanır : Kör câhil demekdir.
- Elifi görse mertek sanır : Kör cahil demekdir.
- Elifden yâya kadar : A'dan Z'ye kadar yani başdan sona kadar demekdir.
- Elifini bilmez : Bir işin en temel, en basit, en öncelikli tarafını bimez ma'nâsına gelir. Meselâ doktorluğun "d"sini bilmez, tasavvufun "t"sini bilmez gibi.
- Elifden başlamak : Bir işin en başından başlamak demekdir. Meselâ Şeyhülislâm Kemalpaşazâde'nin şu beyti pek zarîfidir :
Tıfl-ı dil kaddin görüp 'aşka elifden başladı
Rabbi yessir lâ tü'assir rabbi temmim bi'l-hayr
Eskiden elifbâya başlayan her talebenin okuması istenen "rabbi yessir" duâsı burada ma'nâya ayrı bir revnak katmışdır.
- Elifi elifine : Tamı tamına, aynen, eksiksiz ma'nâsına gelir.
- Elîfî : Elif gibi düz, dik ma'nâsına bir sıfat olarak kullanılır. Aynı zamanda bir kumaş cinsidir
- Elîfî nemed : Tarîkat-ı aliyyeye mahsûs bir kuşakdır.
- Elifî sumat : Tarîkat-ı aliyyeye mahsûs sofra örtüsüdür
- Elifi şalvar : Bir şalvar cinsidir.
- Elifi tâc : Tarîkat-ı aliyyeye mahsûs bir başlıkdır.
- Elifiye : Baş harfleri elifbâ sırasına göre olan şiirlere denir.
Elif, mecâzen doğru ve mevzûn, boy, pos ma'nâsına da gelir ki edebiyâtımızda çokça kullanılmışdır. Meselâ;
Kadd-i yâre kimi ârâr dedi kimi elif
Herkesin maksûd bir ammâ rivâyet muhtelif
"Elif boylu", "elif gibi" "elif-bâlâ", "elif-kad", "elif-kâmet" tabirleri de aynı ma'nâya gelir.
Bir de isim olarak kullanılan elif vardır ki bu, harf olan elifden farklıdır. Zîrâ bu, "ülfet"den gelir ve son hecesi uzun okunur. Yani Elif değil Elîf diye okunur. Samîmî, hoş geçimli, insan canlısı gibi ma'nâlara gelir. Bu yüzden eskiden erkeklere de bu isim verilirmiş.
Elif, harflerin ilki olduğu için, başda ve ortada diğer harflere bitişmediği için ve ism-i celâlin de ilk harfi olması hasebiyle sôfiyye lisânında Cenâb-ı Hakk'ın zât-ı ulûhiyyetine, ehadiyyet-i zâta, vücûd-i mutlaka, vahdete, tevhîde remz olarak kullanılmışdır.
Elif, aynı zamanda insân-ı kâmilin de remzidir.
Elif, doğruluğun, dürüstlüğün, sadâkatin de timsâlidir.
Dört kitâbın ma'nâsı bellidir bir elifde
Sen elifi bilmezsin bu nice okumakdır