Türkçemizde Hamd

Bir önceki yazımızda hamdin ne ma'nâya geldiğini îzâh etmişdik, şimdi de Türkçemizde nasıl kullanıldığından biraz bahsedelim. 

Daha önce de söylediğimiz gibi biz Türkler hamdi daha çok şükür ma'nâsında kullanırız. Meselâ "Allah'a hamd olsun" dediğimiz vakit, "Allah'a şükürler olsun" demek istemişizdir. Yine birisine "nasılsın?" diye sorulduğunda "elhamdülillah iyiyim" demesi, bir şükür ifâdesidir. Eski eserlerde sık sık karşımıza çıkan ama bugün artık pek kullanılmayan "hamden lillah", "hamdülillah", "bihamdillah", "lehül hamd", "hamden sümme hamden" gibi tabirler de böyledir. Kişi adları arasında hamd kökünden türemiş kelimeler ve içinde hamd olan terkîbler de çokdur. Meselâ, Hamdullah, Hamdi, Hâmid, Hamîd, Hamîde, Hamdiye, Abdülhamîd, Mahmûd gibi. Bir de hamdele tabiri vardır ki bu da elhamdülillah cümlesi için kullanılır. Eskiden her kitâbın başında önce besmele sonra hamdele sonra da salvele yani salât ü selâm olurdu. Bir de bugün artık pek kullanılmayan tahmîd kelimesi vardır ki bu da hamd etmek ma'nâsınadır ve daha çok kitapların giriş kısımlarındaki hamd cümlelerini ifâde eder.