Türkçemizde Kalb

Kalb, aslen Arapça bir kelime olduğu hâlde dilimize girdikden sonra çokça kullanılmış, çok benimsenmiş ve Türkçeleşmişdir. O derece ki kalb kelimesine mecâzî ma'nâlar, yüklenmiş, bu sebeble edebiyâtımızda da ona geniş yer verilmiş ve bu kelimeyle pek çok tabirler îcâd edilmiş, darb-ı meseller îrâd edilmişdir. Şimdi bunlardan bazılarını zikretmek istiyorum.

Kalb, bir şeyin tam ortası, merkezi ma'nâsına kullanılmışdır. Meselâ şehrin kalbi gibi. Yine kalb bir şeyin özü, can evi, püf noktası ma'nâsına gelir. Meselâ meselenin kalbi gibi. 

Kalb, aynı zamanda merhametin, şefkat sembolüdür. Bu yüzden merhametsiz kimselere mecâzen kalbsiz deriz. Katı kalbli de aynı ma’nâyadır. Kalbi bütün, kalbi büyük, kalbi temiz, iyi kalbli gibi tabirler de mecâzen merhametli, şefkatli, iyiliksever ma’nâsına gelir. Yine kalbi fesad, kalbi kötü, kalbi bozuk gibi tabirler mecâzen niyeti bozuk, dâimâ fenâlık yapan insanlar hakkında kullanılır.

Kalb aynı zamanda saflığın, samîmiyyetin bir sembolüdür. Kalbden, kalben, kalbî gibi tabirler de bu ma’nâyadır.

Kalb aynı zamanda heyecanın da sembolüdür. Kalbi küt küt atmak, kalb çarpıntısı gibi tabirler bunu ifâde eder. Kalb, hüznün de sembolüdür, kalbi parçalanmak, kalbi sıkışmak, kalbi sızlamak gibi tabirler buna işâretdir.

Kalb muhabbetin mahalli olduğu için, aşk ve sevdâ ile alâkalı pek çok tabirde kalb kullanılmışdır. Meselâ kalb ağrısı, kalb sızısı, kalb yarası, kalbini açmak gibi. 

Kalb tasavvufî ma'nâsı itibarıyla da çok kullanılmışdır. Meselâ kalb gözü, kalb kulağı, kalb çocuğu, kalb-i selîm, kalbe doğmak gibi.  

Kalb, insanlar arasındaki muhabbetin de mahalli olduğundan bu konuda pek çok tabir kullanılmışdır. Meselâ, kalb kazanmak, kalb kırmak, kalbi burkulmak, kalbi kırık, kalbine girmek, kalbinden çıkmak, kalb kalbe karşı, kalbden kalbe yol vardır gibi. 

Kalb, düşünce mahalli olarak da kabûl edilir. Kalbini okumak, kalbinin sesini dinlemek tabirleri de buna işâretdir