Vuslat Yolları

Bâyezid-i Bestâmî Hazretlerinin seyr u sülûkü çok uzun sürmüş. Nitekim kendileri söylüyorlar : "Nefsimi mağlûb etmek için on iki yıl uğraşdım. Beş senem de kalb aynasındaki pasları silmek ve onu parlatmakla geçdi. Bir sene kadar da kalb aynasıyla nefs arasına nazar kıldım. Bakdım ki ikisi arasında bir zünnâr var. O zünnârı koparıp atıncaya kadar tam beş sene uğraşdım durdum. Nihâyet bana mükâşefe kapıları açıldı" diyorlar.

Demek ki Hazret'in seyr u sülûkünü ikmâl etmesi yirmi üç senesini almış. Hakîkaten çok uzun bir zaman bu. Bu kadar uzun sürmesinin hikmeti neymiş biliyor musunuz? Hazret'in ibâdet tarîkiyle sülûk etmesiymiş. Yani zühd ile, ibâdet ile, riyâzat ile sülûk, hem zahmetli hem de uzun zaman isteyen bir iş. 

Nitekim Hazret-i Üftâde bu husûsda buyurmuşlar :

Bâyezid tarîk-i ibâdetden vâsıl olmuşdur. Şeyhü'l-Ekber tarîk-i marifetden vâsıl olmuşdur. Bâyezid çok ta'ab çekmişdir. Lâkin evlâ olan ifrat ve tefrît ortasındadır. Gulüvv menhîdir. Yani ifrat ve tefritden ziyâde hazer gerekdir. "Lâ rehbâniyyete fi'l-islâm" buna işâretdir.

Demek ki bir tarîk-i ibâdet var, bir de tarîk-i marifet var. Üçüncü yol ise, tarîk-i muhabbetdir ki, Hazret-i Üftâde o husûsda da şöyle buyururlar :

Bazı tâlibler Hakk'a muhabbetulläh ile vâsıl olurlar eger tarîk-i Hakk'da çok iştigal eylemezler ise de. Bilal-i Habeşî ve SelMân-ı Farisî onlardandır. Selmân-ı Fârisî’nin ve Bilâl-i Habeşî’nin Hakk'a vusûlü Hazret-i Peygamber’i sevmekle olmuşdur.

Burada üç yol zikredildi. İbâdet yolu. Muhabbet yolu. Marifet Yolu. Sakın şöyle zannedilemesin, tarîk-i muhabbet ehlinde ibâdet yokdur, yâhud tarîk-i marifet ehlinde muhabbet yokdur. Hepsinde üçü de vardır. Yani hepsinde ibâdet, hepsinde muhabbet, hepsinde marifet vardır. Ne var ki ağırlıkları farklıdır. Muhabbet ehlinde muhabbet ziyâdedir, kezâ marifet ehlinde marifet ziyâdedir.  

Şunu da söylemeden geçmeyelim. Bu yollardan birini rastgele seçemez insan. Herkes istidâdına göre bir yol seçer. Kiminde muhabbet istidâdı fazladır, kiminin marifete istidâdı ziyâdedir, kiminde de ibâdet kâbiliyyeti fazladır. O yüzden bazı velîler aşk ile temâyüz etmişdir, bazıları marifetle, bazıları da ibâdetle. Meselâ Hazret-i Mevlânâ aşk ile temâyüz edenlerdendir, Şeyhü'l-Ekber Hazretleri marifetle.